astronomlar tarafından kullanılan koordinat sistemlerinin adları nelerdir
astronomlar tarafından kullanılan koordinat sistemlerinin adları nelerdir Ne90'dan bulabilirsiniz
2. Koordinat Sistemleri
I. UFUK KOORDİNAT SİSTEMİ
II. SAAT KOORDİNAT SİSTEMİ
III. EKVATOR KOORDİNAT SİSTEMİ
IV. EKLİPTİK KOORDİNAT SİSTEMİ
V. GALAKTİK KOORDİNAT SİSTEMİ
I. UFUK KOORDİNAT SİSTEMİ
h: yüksekligi 0° ile +90° (zenit) ve 0° ile -90°(nadir)
z: zenit uzaklığı 0° (zenit’ile 180° (nadir) arasında
a: azimutu güney noktasından itibaren negatif yönde (bati) 0° den 360° ye kadar ölçülür.
‘Bir yıldızın ufuk koordinatları zamanın fonksiyonu olarak değişir ; bu günlük hareketin sonucudur.’
II. SAAT KOORDİNAT SİSTEMİ
Bu sistemde temel düzlem ekvatordur. Y yıldızından ve kutuplardan geçen daire, günlük harekete uyarak kutuplar doğrusu (Yer’in dönme ekseni) etrafında, negatif yönde (batı) döner ve 24 saat sonra aynı yere gelir. Onun için bu daireye saat dairesi denir. Saat dairesi ile, gözlem yerinin meridyeni kutuplarda kesişir. İşte bu iki daire arasındaki iki düzlemli açı bu sistemin birinci koordinatı olup saat açısı denir ve s ile gösterilir. Yıldızın ekvatora nazaran açısal yüksekliği ikinci koordinattır; buna deklinasyon denir ve δ ile gösterilir. Günlük harekette, Y yıldızı ekvatora paralel bir daire çizdiğinde δ sabit kalır. S saat açısı batı yönünde O sa (meridyen) ile 24 sa, δ deklinasyonu 0°(ekvator) ile +90°(kuzey kutup) ve 0° ile -90° (güney kutup) arasında ölçülür.(sa: saattir ve üstel olarak gösterilir)
Saat koordinat sistemi
III. EKVATOR KOORDİNAT SİSTEMİ
Temel düzlem yine ekvatordur ; deklinasyon, tanımı aynıdır. Yalnız zamana bağlı olan s saat açısi yerine, α ile gösterilen rektesansiyon (baharaçısı) kullanılır. Rektesansiyon, yıldızdan geçen saat dairesinin ilkbahar noktasından (Koç noktası) geçen daireden olan açısal uzaklığıdır; bu açı pozitif yönde, O sa den 24 sa’ te kadar olmak üzere zaman birimi ile ölçülür.
Günlük harekette yıldızdan ve ilkbahar noktasından geçen daire beraberce döndükleri için, iki daire arasında kalan α açısı aynı kalır. O halde ekvator düzlemi ve ilkbahar noktası sabit kaldığı müddetçe, ekvator koordinat sistemi de gök küresinde sabit kalır. Bu sistemin iyi diğer yanı da gözlem yeri ile hiçbir ilgisi olmamasıdır. Bu nedenle yıldız katalogları ve atlaslarında daima bu koordinatlar tercih edilir.
Ekvator koordinat sistemi
IV. EKLİPTİK KOORDİNAT SİSTEMİ
Temel düzlem ekliptiktir. Herhangi bir yıldızın ekliptik düzlemine göre açısal uzaklığı ekliptik enlemdir. Ekliptiğin kutbundan ve yıldızdan geçen dairenin, yine ekliptiğin kutbundan ve ilkbahar noktasından geçen daireden olan uzaklığı ekliptik boylamıdır.
Ekliptik koordinat sistemi
V. GALAKTİK KOORDİNAT SİSTEMİ
Geceleri, gökyüzünü bir baştan bir başa saran ve çok sayıda yıldızın ve ışıklı bulutların toplandığı bir kuşak görürüz. Samanyolu (galaksi) denilen bu kuşak uzayda ayrı bir yıldız ailesi oluşturur; buna samanyolu sistemi veya galaktik sistem veya kısaca galaksi de denir. Evrende böyle milyonlarca yıldız sistemi vardır. Güneş samanyolu sisteminin bir yıldızıdır. Galaksiye dışarıdan bakılırsa birbiri üzerine kapanmış iki tabak gibi görünür. Çapı 30.000 pc, en şişkin yeri 5000 pc ve en ince yeri 2000 pc kalınlığındadır(1 parsek=1 pc=3,26 ışık yılı). Galaktik sistemde yıldızların en çok yığıldığı bir düzlem vardır ki bu düzlem sistemin simetri düzlemi olarak açıklanabilir. Bu düzleme samanyolu düzlemi veya galaktik düzlem diyeceğiz. Güneş bu düzlemin 1°,5 üstünde ve merkezden 8200 pc uzaklıkta bulunur.
Samanyolu’nun kuzey ve güney yarım kürede çekilen görüntüsünün birleştirilmiş hali
RENK KOL
Mavi Perseus
Mor Norma
Yeşil Scutum-Crux
Pembe Carina
Turuncu Orion-Cygnus
Samanyolu içinde yapılacak ölçüler ve hesaplar için yeni bir koordinat sistemi düzenlenmesi birçok kolaylıklar sağlayacaktır. Galaktik merkez ve düzlemin yeni yapılan çeşitli ölçülere göre çeşitli değerler verdiği için böyle bir sistemin tespitinde bazı güçlükler ve karışıklıkları ortaya çıkıyordu. Ancak 12 Ağustos 1958 Moskova’da toplanan uluslararası astronomi kongresinde bu husus kesin olarak şöylece belli edildi.
α =12sa 46 δ =27.4 °’dır. Bu nokta Comae Berenice yıldızına isabet eder.
Galaktik koordinat sistemi
l: galaktik enlem
b: galaktik boylam
G: güneş ve Yer
C: galaktik merkez doğrultusu
Yazı kaynağı : gokbilimci.wordpress.com
Gökyüzü koordinat sistemi
Gökyüzü koordinat sistemi, gökyüzü konum haritası için kullanılan koordinat sistemidir.
Yeryüzü üzerinde bir bölgeyi tanımlarken, onun coğrafi koordinatları verilir. Başka koordinat sistemleri de kullanılmakla beraber, genellikle enlem ve boylam koordinat sistemi kullanılır. Gökyüzünde bir gökcisminin konumunu tanımlarken de koordinat sistemlerinden yararlanılır. Örneğin Yılan Takımyıldızı'nın 56. parlak yıldızı demek, bir gökbilimci için pek bir şey ifade etmez. Zaten aranan gökcismini bu şekilde bulmak da neredeyse olanaksızdır. Bunun yerine, yerküredekine benzer bir koordinat sistemi kullanılır.
Koordinat sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Ekvatoryal koordinat sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Gökkürenin hareketini incelemek için ekvatorda bulunan bir kimse, bütün yıldızların doğduğunu ve ufka dik olarak battığını görecektir. Kutuplarda bulunan kimse ise yıldızların dairesel hareket yaptıklarını gözleyecektir. Kutup ile ekvator arasında bulunan bir kimse ise, bazı yıldızların doğup battığını gördüğü halde, bazılarının ufuk üzerinde dairesel hareket yaptıklarını takip edecektir.
Bu sonuçlardan faydalanarak dünyanın herhangi bir yerindeki bir kimse, kendisinin dünyanın üzerinde düşünülen coğrafik enlem ve boylam ağındaki yerini tespit edebilir. Bu sistem, gökküresine de izdüşürülerek gökte sabit bir referans sistemi elde edilir. Dünya döndüğünden dolayı bu izdüşümün tespit edilen bir anda yapılması gerekir. Gökbilimciler bu işlemi, Güneş baharda tam ekvator üzerindeyken yapmışlardır. Bu her sene 22 Mart'ta meydana gelmektedir.
Yükseklik açısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Yerküre ve gökkürenin koordinatlarının benzerliğini daha iyi anlamak için şöyle düşünebiliriz: Yerküreyi bir balon varsayalım. Onu iyice şişirip ona içeriden baktığımızda enlem ve boylamlar gökyüzü koordinatlarına benzer hale gelir. Ancak, gökyüzü koordinatları enlem ve boylam olarak değil, dik açıklık ve sağ açıklık olarak adlandırılır. Yerküreyle karşılaştırırsak, dik açıklık enleme, sağ açıklık boylama karşılık gelir. Yerkürenin ekvatoruyla, gökkürenin ekvatoru aynı düzlemdedir. Yer ekvatoru 0º enlemdedir. Kuzey Kutbu +90º. Güney Kutbu -90º enlemdedir. Buradan anlıyoruz ki, boylam değerleri -90'la +90 arasındadır. Gökyüzünde de durum benzerdir. Gök ekvatoru 0º dik açıklık, güney gök kutbu da -90º dik açıklıktadır. Yani, dik açıklık değerleri de -90º ile +90º arasında olabilir. Eksi (-) dik açıklık değerleri gök ekvatorunun güneyinde, artı (+) değerleri ise kuzeyinde yer alır.
Koordinatları dönüştürme[değiştir | kaynağı değiştir]
Eşlek (ekvatoryal) => gözerimi (ufuk) koordinatları[değiştir | kaynağı değiştir]
δ, Dik açıklık, ise saat açısı olsun.
φ, gözlemcinin enlemi olsun.
El, yükseklik açısı, Az ise azimut açısı olsun.
θ, Başucu noktası olsun (veya başucu mesafesi).
Dönüşüm denklemleri:
Trigonometrik fonksiyonların tersini kullanarak koordinat değerlerini elde edebilirsiniz.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Yazı kaynağı : tr.wikipedia.org
Coğrafi Koordinat Sistemi Nedir?
Navigasyon uygulamaları, rota oluşturmak derken yön tayininin temelinde yer alan coğrafi koordinat sistemine de değinmek gerekli. Bulunduğumuz uzayda herhangi bir nokta x, y, z (Global Astronomik Dik Koordinat Sistemi veya Kartezyen Koordinat Sistemi) veya r, θ, φ (Küresel Koordinat Sistemi veya Kutupsal Koordinat Sistemi) ile gösterilmektedir. Bir noktanın koordinat değerleri bu sistemlerden herhangi birinde verilmişse, aynı noktanın diğer sistemdeki değerlere kolaylıkla dönüştürülebilir. Dünya üzerindeki bir yeri kutup açısı/enlem ve boylam açısının bilinmesiyle topografik bir nokta olarak tanımlayabiliriz. Küresel Koordinat Sistemi’ndeki üç bileşenden ikisi kullanılarak belirtilen Coğrafi Koordinat Sistemi (Yer’in Grid Sistemi) içerisinde unutmamak gereken dünyanın bir küre değil de (jeodezi) bağlamında yaklaşık olarak bir elipsoit ya da kutupları basık sferoit şeklinde olmasıdır. Coğrafi Koordinat Sistemi içerisinde yüzey üzerinde her noktada yarıçap aynı olduğundan enlem ve boylam bilgisi ile bir nokta kolaylıkla belirlenebilir.
r: Başlangıçtan olan uzaklık. Yarıçap.
θ: Kutup açısı. Enlem (Lat./Latitude). z-ekseni ve çap arasındaki açıdır. Polar açı olarak da anlandırılmaktadır.
φ: Boylam açısı. Boylam (Lon./Longitude). x-ekseni ile çapın xy- düzlemine izdüşümü arasındaki açıdır. Azimütal açı olarak da adlandırılmaktadır.
Koordinat Sistemleri Nelerdir?
Temel tanımlamalardan önce, sanırım sıklıkla kullanılmakta olan koordinat sistemlerine de kısaca değinmek gerekiyor. Koordinat Sistemleri, bir noktanın üzerindeki yerinin enlemler ve boylamlar kullanılarak veya bu eksenlere uzaklığının metre cinsinden ifade edilmesi olarak tanımlanabilir. 4 çeşit koordinat sistemi bulunmaktadır. Bunlar;
Coğrafi Koordinat Sistemi
İlk izlerine Babilliler döneminde rastlanan, Batlamyus’un bir tam çemberin 360 derece (360°) olduğunun belirtilmesiyle daha da geliştirilmiş olan, sanayi devrimiyle birlikte ortaya çıkan askeri ve ticari denizcilik gereksinimleriyle bir standart haline gelen sistem özellikle 1980 sonrası ihtiyaç duyulan bir çok standardın da temelini oluşturmuştur. Coğrafi Koordinat Sistemi içerisinde bahsi geçecek olan enlem, boylam, paralel ve meridyenlere de kısaca değinmek gerekirse;
Enlem (Latitude) Nedir?
Enlem (Lat.), yeryüzündeki herhangi bir noktanın ekvatordan uzaklığını derece, dakika ve saniye cinsinden belirtir. Bir noktanın enlemi, o yerle Ekvator arasındaki meridyen yayının derece, dakika ve saniye cinsinden açı değerini belirtir. Aynı enlem açılarını birleştiren paralel çizgilere enlem çizgileri ya da paralel denir. 0° paraleli ya da enlemi ekvator, 90°N Kuzey Kutbunu ve 90°S Güney Kutbunu gösterir. Görüldüğü gibi, ekvator yerküreyi kuzey ve güney olarak yarıkürelere bölmektedir.
Boylam (Longitude) Nedir?
Boylam (Lon.), yeryüzündeki bir noktadan geçerek iki kutbu birleştiren boylam çizgisinin ya da meridyenin Greenwich Gözlemevi ( İngiltere Kraliyet Rasathanesi)’nden olan uzaklığını ifade etmek için kullanılır ve dünya üzerindeki herhangi bir noktayla Başlangıç Meridyeni arasında kalan paralel yayının derece, dakika ve saniye cinsinden açı değeridir. Tüm meridyenler yarım çember şeklinde, 0 referans meridyeninin batısında 180 (W) ve doğusunda 180 (E) olmak üzere 360 adet yarım çemberden oluşur. Yani referans meridyenin tam karşısındaki simetriği, aynı zamanda 180°W ve 180°E meridyenidir. Kuzey ve güney kutup noktalarında birleşen bu meridyenler paralel değildirler.
Bir konum belirtilmek istendiğinde önce enlem, ardından boylam gelmek üzere bir değer çifti kullanılır. Kullanılan bu çift değer sistemi, geleneksel ölçü birimleri derece, dakika (1/60 derece) ve saniye (1/60 dakika) şeklinde olmakla birlikte ondalık sistemle de ifade edilebilmektedir.
DMS, Derece:Dakika:Saniye. Örneğin, bu yazıyı yazdığım SIXTY Beans adlı mekanı Derece:Dakika:Saniye olarak ifade edecek olursam paylaşacağım değerler şu şekilde olacaktır: 41°3’4″N, 28°59’43″E
DM, Derece:Dakika(ondalık). DMS örneğindeki mekan konumunu DM üzerinden ifade edecek olursak, elde edeceğimiz karşılık 41°3.066′, 28°59.716′
DD, Dakika(ondalık). Yine mekan konumu üzerinden belirtmek gerekirse, 41.05111°N, 28.99528°E DD olarak ilgili noktayı bize verecektir. DD, özellikle Google Maps ve GPS cihazlarının da yoğun bir şekilde kullandığı ifade biçimi olarak sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.
Bu ifade biçimlerini birbirleri arasında dönüştürmek için directionsmag, pgc.umn.edu ve gps-coordinates web sayfalarını kullanabilir ya da aşağıdaki şekilde kendiniz dönüştürme işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.
1° (derece) = 60′ (dakika) = 3600″ (saniye)
1′ (dakika) = 60″ (saniye)
1/25000’lik paftalarda 1 derece dakikası enlemde 73,5mm ve 1 derece dakikası boylamda 57,5mm.’dir.
derece = tamsayı(ondalık derece)
dakika = tamsayı((ondalık derece – tamsayı derece) × 60)
saniye = (ondalık derece – tamsayı derece – dakika/60) × 3600
Örnek olarak 41.051111111° açısını derece, dakika ve saniye olarak ifade edelim.
d = tamsayı(41.051111111°) = 41°
m = tamsayı((ondalık derece – tamsayı derece) × 60) = 3′
s = (ondalık derece – tamsayı derece – m/60) × 3600 = 4″
Yani, elde edeceğimiz karşılık 41°3’4″ olacaktır.
Koordinatını bulmak istediğimiz noktadan enlem ve boylama dikler çıkarak noktanın koordinatlarını bulabiliriz. Bu işlem için, çıkılan diklerin kendisine en yakın dakika işaretinden santimetre cinsinden mesafesi ölçülür ve yukarıdaki katsayılar kullanılarak dakika cinsinden değeri bulunur. X ve Y eksenlerinde noktaya soldan en yakın dakika değeri üzerine eklenerek noktanın coğrafi koordinatı belirlenmiş olur.
Ekvator Nedir?
Her iki kutuptan eşit uzaklıkta geçen daireye olarak ifade edebileceğimiz Ekvator aynı zamanda başlangıç paralelidir. Ekvator yeryüzünü kuzey ve güney olarak iki eşit yarım küreye ayırır. Güneş ışınlarını yılda iki kez (21 Mart, 23 Eylül) 90°, 21 Aralık ve 21 Haziran’da da en küçük değerlerle (66° 33′) alır. Buna bağlı olarak yıl boyu yaz mevsimi yaşanırken sıcaklık ortalamaları yüksek ve yıllık sıcaklık farkları çok azdır. Yine yeryüzünün formu dolayısıyla Ekvator çizgisel hızın en fazla olduğu ve gün doğumu ile gün batımının en hızlı gerçekleştiği yerdir.
Paralel Nedir?
Ekvatora paralel olarak geçen daireler Paralel olarak isimlendirilmektedir. Türkiye, bu tanım üzerinden ifade edildiğinde, konumu itibariyle 36° ile 42° Kuzey Paralelleri arasında yer almaktadır.
Meridyen Nedir?
Bir kutup noktasından başlayıp diğer kutup noktasında sonlanan ve ekvatoru dik açıyla kesen yaylar meridyen olarak isimlendirilmektedir. Türkiye, yine konumu itibariyle 26° ile 45° Doğu Meridyenleri arasında yer almaktadır.
Dönence Nedir?
Yerin eksen eğikliği nedeniyle oluşan dönenceler Yengeç Dönencesi (23°27′ Kuzey) ve Oğlak Dönencesi (23°27′ Güney) olarak adlandırılmaktalar. Güneş ışınlarının yeryüzünde en son dik geldiği noktalar olan dönenceler tropikal kuşağın sonu, orta kuşağın başlangıcı olan enlemlerdir.
Matematik ve Sıcaklık İklim Kuşakları
Güneş ışınlarının farklı açılarla yeryüzüne ulaşıyor olması nedeniyle iklim kuşakları oluşmaktadır. Bu ışınların geliş açılarına bağlı olarak matematik iklim kuşakları oluşurken kara ve denizlerin dağılımı, yükselti ve eksen eğikliği, hava kütlelerinin ve okyanus akıntılarının hareketleri gibi nedenlere ilişkili olarak da sıcaklık kuşakları meydana gelmektedir. Matematik iklim kuşaklarıyla sıcaklık iklim kuşakları birbiriyle tamamıyla çakışmazlar.
Yazı kaynağı : ecodiurnal.com
Yorumların yanıtı sitenin aşağı kısmında
Ali : bilmiyorum, keşke arkadaşlar yorumlarda yanıt versinler.