cümlelerde iş oluş durum hareket bildiren kelimeler başta veya ortadadır

cümlelerde iş oluş durum hareket bildiren kelimeler başta veya ortadadır Ne90'dan bulabilirsiniz

İŞ,OLUŞ VE HAREKET BİLDİREN KELİMELER (FİİL-EYLEM)

... konulu sunumlar: "İŞ,OLUŞ VE HAREKET BİLDİREN KELİMELER (FİİL-EYLEM)"— Sunum transkripti:

1 İŞ,OLUŞ VE HAREKET BİLDİREN KELİMELER (FİİL-EYLEM)
Yarın Anamur’a gideceğim. Tuncay her gün düzenli ders çalışır. Çocuklar bahçede oyun oynuyorlar. Ayşenur dün hastaneye gitti. Örnek cümlelerde görüldüğü gibi kırmızı renkte yazılmış kelimeler iş,hareket bildiriyor.İş hareket,oluş bildiren kelimelere fiil(eylem)denir.

2 Gideceğim. Çalışır. Oynuyorlar. Gitti.
Yukarıdaki örnekte fiiller çekim eki almış durumdadır. Fiillerin çekim eki almadan -mak/-mek eki (mastar eki)almış şekillerine mastar denir. Gitmek Çalışmak Koşmak Oynamak Uyumak Okumak

3 Fiillerin sonuna getirdiğimiz mastar eklerini (-mak/-mek) kaldırdığımızda kalan kısma fiil tabanı deriz. mastar fiil tabanı Gezmek gez Dinlemek dinle Bakmak bak Okumak oku Yazmak yaz Gelmek gel Vermek ver Sevmek sev

4 İŞ,OLUŞ,HAREKET BİLDİREN KELİMELERDE ZAMAN
FİİLLERDE ZAMAN FİİLLERDE ZAMAN Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geçmiş Zaman Geniş Zaman di’li Geçmiş Zaman miş’li geçmiş zaman Şimdiki Zaman Gelecek Zaman Geçmiş zaman Geniş Zaman di’li Geçmiş Zaman miş’li Geçmiş Zaman

5 GEÇMİŞ ZAMAN İşin,hareketin,oluşun önceden,geçmişten yapıldığını bildiren zamandır.İki çeşittir. Di’li Geçmiş Zaman Ödevimi yaptım. Sen okula gittin. Annem çarşıdan geldi. di’li geçmiş zaman,fiillere getirilin -dı/-di; -du/-dü;-tı/-ti;-tu/-tü ekleriyle yapılır.

6 miş’li Geçmiş Zaman Geçen gün bize gelmişsin. Bizi evde bulamamışsın.
Darılıp geri dönmüşsün. “Bunlar nereye gitti”diye bir sürü söylenmişsin. Pikniğe gittiğimizi duymuşsun. Çocuklarını alıp,sen de pikniğe gitmişsin. Bizim gibi siz de eğlenmişsiniz. miş’li geçmiş zaman fiillere getirilen –mış/-miş; -muş/-müş ekleriyle yapılır.

7 ŞİMDİKİ ZAMAN Bahçede kuşlar cıvıldaşıyor.
Yavrulamak için yuva yapıyorlar. Yerde buldukları küçük çöpleri yuva yapmak için kullanıyorlar. 4/A sınıfı süper ders çalışıyor. Selami öğretmeni dinliyor. İş,oluş ve hareketin içinde bulunduğumuz zamanda yapıldığını bildiren zamana şimdiki zaman denir. Şimdiki zaman,fiillere getirilen -(ı)yor ekiyle yapılır.

8 GELECEK ZAMAN Bugün çok ders çalışacağım.
Yarın deneme sınavına gideceğim. Sınavda yüksek not alacağım. Baharda çiçekler açacak,kuzular kırlara çıkacak. Sen Anneler Günü’nde annene ne alacaksın? İş,hareket ve oluşun gelecekte yapılacağını bildiren zamana gelecek zaman denir. Gelecek zaman fiillere getirilen –acak/-ecek eki ile yapılır.

9 GENİŞ ZAMAN Öğrenciler her gün okula gelir.
Rabia dondurmayı çok yer,hasta olur. Kuşlar sadece yem mi yer? Ben dersime çalışırım. Okan gevezeliği sever. İşin,oluşun ve hareketin belli bir zamanı belirtmediği;fakat üç temel zamanı da kapsayacak her zaman gerçekleşebileceğini anlatan zamana geniş zaman denir.

10 Aşağıdaki fiilleri belirtilen zamana bütün şahıslar için çekimleyelim
Ye(di’li geçmiş zaman) 1.tekil şahıs ye-di-m 2.tekil şahıs ye-di-n 3.tekil şahıs ye-di 1.çoğul şahıs ye-di-k 2.çoğul şahıs ye-di-niz 3.çoğul şahıs ye-di-ler Yaz (miş’li geçmiş zaman) 1.tekil şahıs yaz-mış-ım 2.tekil şahıs yaz-mış-sın 3.tekil şahıs yaz-mış 1.çoğul şahıs yaz-mış-ız 2.çoğul şahıs yaz-mış-sınız 3.çoğul şahıs yaz-mış-lar

11 Aşağıdaki fiilleri belirtilen zamana bütün şahıslar için çekimleyelim
Oku (şimdiki zaman) 1.tekil şahıs oku-yor-um 2.Tekil şahıs oku-yor-sun 3.Tekil şahıs oku-yor 1.Çoğul şahıs oku-yor-uz 2.Çoğul şahıs oku-yor-sunuz 3.Çoğul şahıs oku-yor-lar Gel (gelecek zaman) 1.tekil şahıs gel-e-ceğim 2.Tekil şahıs gel-e-ceksin 3.Tekil şahıs gel-e-cek 1.Çoğul şahıs gel-e-ceğiz 2.Çoğul şahıs gel-e-ceksiniz 3.Çoğul şahıs gel-e-cekler

12 İŞ,OLUŞ VE HAREKET BİLDİREN KELİMELERDE OLUMLULUK VE OLUMSUZLUK
Gökhan eve geldi. Gökhan eve gelmedi. Örneğimize dikkat edersek,birinci cümlede Gökhan’ın eve gelme işini yaptığını,ikinci cümlede ise yapmadığını görürüz.Bu şekilde işin,oluşun,hareketin yapıldığını,olduğunu bildiren fiillere olumlu fiil,işin,oluşun,hareketin,oluşun yapılmadığını,yapılmayacağını bildiren fiillere ise olumsuz fiil denir. Fiillerde olumsuzluk,fiil köküne veya tabanına getirilen -me/-ma olumsuzluk ekiyle yapılır.

13 İŞ,OLUŞ VE HAREKET BİLDİREN KELİMELERDE OLUMLULUK VE OLUMSUZLUK
yap ma dı k fil olumsuzluk eki zaman eki şahıs eki git mi yor um fil olumsuzluk eki zaman eki şahıs eki

14 İŞ,OLUŞ VE HAREKET BİLDİREN KELİMELERDE OLUMLULUK VE OLUMSUZLUK
Olumlu fiil Olumsuz fiil Olumlu fil Olumsuz fiil Geldi gelmedi yazdı yazmadı Bakıyor bakmıyor bulmuşsun bulmamışsın Gelecek gelmeyecek gelmişti gelmemişti NOT:Şimdiki zaman ekinden önce gelen olumsuzluk eki -mı/-mi;-mu/-mü şekline girer. Bakmayor bakmıyor gülmeyor gülmüyor Geniş zaman 3.tekil ve çoğul fiil çekiminin olumsuzu –maz/-mez ekiyle yapılır. Gelir gelmez çalışır çalışmaz Uyurlar uyumazlar gibi

15 İŞ,OLUŞ ,HAREKET BİLDİREN KELİMELERDE SORU
İş,hareket ve oluşun yapılıp yapılmadığını soru yoluyla bildiren fiillere soru fiili denir. Fiillerde soru,çekimli fiillere getirilen –mı/ -mi;-mu/mü soru ekiyle yapılır. Soru eki bazı fiillere şahıs ekinden sonra,bazı fiillere ise şahıs eklerinden önce gelir. yap tı k mı Fiil zaman eki şahıs eki soru eki bak ar mı sınız fiil zaman eki soru eki şahıs eki

16 CÜMLE (TÜMCE) Duygularımızı,düşüncelerimizi,isteklerimizi,haberlerimizi tam olarak anlatmak için kullandığımız söz dizisine cümle (tümce) denir. Kitap okumayı seviyorum Duygu ifade eder . Ben sizinle gitmek istemiyorum İstek bildirir. Ali bugün buraya geldi Haber bildiriyor. Biz de size yardım edelim İstek bildiriyor. Biz gelmeden yola çıkmayınız İstek bildiriyor.

17 CÜMLENİN ÖGELERİ ÖGE:Kelimelerin cümle içinde çeşitli görevleri vardır.Kelimelerin cümle içindeki görevlerine öge diyoruz. CÜMLENİN ÖGELERİ Yüklem Tümleç Özne

18 YÜKLEM Cümlede işi,oluşu,hareketi,olayı,yargıyı bildiren kelimelere yüklem denir. Yüklem bir cümlenin en temel ögesidir. Yüklem olmadan cümle kurulamaz. ÖRNEKLER Bedirhan bugün okula geç geldi. Yakında sıcaklar başlar. Dilşat yakında Antalya’ya gidecek. Burcu bahçeyi suluyor. Sınıfça İskele’ye gittik.

19 YÜKLEM Bir önceki sayfadaki örneklere dikkat ettiyseniz yüklem olan kelimeler iş,oluş,hareket (eylem) bildiriyor.Bu cümlelerin yüklemleri fiildir. Yüklemler sadece fiillerden oluşmaz.Bunun dışında isim veya isim soylu kelimelerden de oluşur. ÖRNEKLER: Bütün kitaplar güzeldir Yüklemi ön addır. En büyük canlı balinadır Yüklemi isimdir. Bizim okul buradadır Yüklemi zamirdir.

20 ÖZNE Cümlede yüklemin bildirdiği işi,hareketi yapan veya oluşan içinde bulunan varlığa özne denir. Mert çantasını kaybetti. Ben Mersin’e Cumartesi günü gideceğim. Melisa çok ders çalışacak. İlker her dersten yüz alacakmış. Rabia bir daha soğuk su içmeyecek. Doğukan artık sınıfta dersi dinlemeye çalışacak. Yunusemre okumasını hızlandıracak.

21 ÖZNENİN BULUNMASI Cümle içinde özneyi bulmak için yükleme “kim,ne,kimler,neler” sorularından uygun olanı sorarız. “Ne” ve “neler” soruları daha çok cansız varlıklar,bitki ve hayvanlar için sorulur.

22 ÖRNEKLER Türkler,çok misafirperverdir.
-Çok misafirperver olan kimlerdir? -Türkler (özne) Emirhan her zaman yardım etmeyi sever. - Yardım etmeyi seven kimdir? -Emirhan (özne) Merve dün okula gelmedi. - Okula gelmeyen kim? - Merve (özne) Bu otobüsler her gün yüzlerce yolcu taşırlar. -Yolcu taşıyan kimlerdir? -Bu otobüsler (özne)

23 GİZLİ ÖZNE Özneler bazen cümle içinde söylenmeyebilir.Böyle özneleri biz yüklemin yardımıyla buluruz. Bu tür öznelere gizli özne denir. ÖRNEKLER: Yarın çarşıya çıkmayacağım. - Çarşıya çıkmayacak olan kim? - Ben (gizli özne) Ansızın yola çıkıverdi. - Çıkıveren kim? - O (Gizli özne) NOT:Gizli özneler sadece kişi zamirleridir. “ben,sen,o biz,siz,onlar”

24 ÖZNE YÜKLEM UYGUNLUĞU Şahıs(Kişi) Yönünden
Cümlede özne kaçıncı kişiyi gösteriyorsa yüklem de ona uyar. Örnek: Ben geldim. Ö.1.tekil şahıs Y.1.tekil şahıs Biz okuyacağız. Ö.1.çoğul şahıs Y.1.çoğul şahıs

25 2.TEKLİK-ÇOĞULLUK YÖNÜNDEN
Çoğul canlı özneler,tekil veya çoğul yükleme bağlanırlar. Çocuklar öğretmenleriyle müzeyi gezdiler. Özne çoğul yüklem çoğul Çoğul özne bitki,hayvan,cansız varlık veya vücut organlarıysa yüklem genellikle tektir. Örnek: Çiçekler soldu Ayaklarım ağrıdı. çoğul tekil çoğul tekil

26 Çoğul özne soyut bir ad ise yüklem çoğunlukla tekil olur.
Örnekler: Günler gelip geçiyor. çoğul tekil Düşünceler kafamı karıştırıyor. çoğul tekil

27 Tekil veya çoğul haldeki özne,topluluk adı ise yüklem tekil olur.
Sürü ormana gitti. Ormanlar harap oldu. Topluluk adı tekil topluluk adı tekil Öznesi sayı sıfatı (ön adı) olan cümlelerin yüklemi tekil olur. İki adam buraya geldi. Sayı ön adı tekil Birçok öğrenci hastalandı. sayı ön adı tekil

28 TÜMLEÇ Cümlede,yüklemin anlamını çeşitli yönlerden tamamlayan kelimeler tümleç denir. Örnekler: Manavdan meyve aldım. tümleç Zeynep çay içiyor. Erenler Sultan Alaaddin Mahallesi’nde oturuyor.

29 Kimi zaman tümleci bulmak için cümleye “ne,neyi,kimi” sorularından birini sorarız.
Örnekler: Kitaplarımı kapladım. - Neyi kapladın? - Kitaplarımı (tümleç) Kardeşimi gördün mü? -Kimi gördün mü? -Kardeşimi (tümleç) Su akıyor. -Ne akıyor? -Su (tümleç)

30 Mehmet Ali dün Tokat’a gitti. tümleç -Nereye gitti? -Tokat’a (tümleç)
Kimi zaman tümleci bulmak için yükleme “ nereye,nerede,nereden,kime,kimde, kimden “sorularından birini sorarız. Mehmet Ali dün Tokat’a gitti. tümleç -Nereye gitti? -Tokat’a (tümleç) Bu akşam bize gelir misin? -Kime ? -Bize (tümleç)

31 On gündür seni arıyorum. tümleç Bu akşam bize gelir misin?
Kimi zaman tümleci bulmak için yükleme ne zaman,nasıl,niçin,ne kadar” sorularından uygun olanı sorarız. On gündür seni arıyorum. tümleç Bu akşam bize gelir misin? NOT:Bir cümlede özne ile yüklem dışında kalan tüm kelimeler tümleç görevindedir.

32 HAZIRLAYAN MURAT OKTAN ŞÜKRÜ KÖYMEN İLKÖĞRETİM OKULU
4/A SINIFI ÖĞRETMENİ ANAMUR/MERSİN

Yazı kaynağı : slideplayer.biz.tr

2. Sınıf Türkçe İş Oluş Hareket Bildiren Kelimeler

İŞ OLUŞ HAREKET BİLDİREN KELİMELER

Ali ders çalışıyor.

Eser tenis oynuyor.

Mert pizza yiyor.

√ Yukarıdaki görsellerde altı çizili çalışıyor, oynuyor, yiyor kelimeleri çocukların yaptıkları işi, oluşu, hareketi bildiren kelimelerdir. Bunlara eylem denir.

√ İş, oluş hareket bildiren kelimelere eylem (fiil) denir. Varlıkların yaptığı işi, oluşu, hareketi bildiren kelimeler kısaca eylemler çoğu zaman cümlenin sonunda bulunur. Cümlede iş, oluş, hareket bildiren kelimeleri bulmanın basit bir yolu da o sözcüğün sonuna “-mek, -mak” eklerinden birini getirerek okumaktır.

Etkinlik :

√ Aşağıdaki cümlelerde iş, oluş, hareket bildiren kelimeleri bulalım.

√ Asaf top oynuyor.

“oynuyor” sözcüğü yapılan işi bildirmektedir. Oynama işini yapan kişi ise Asaf’tır.

√ Kızım Zeynep’in saçları uzuyor.

“uzuyor” sözcüğü oluş eylemini bildirmektedir. Saçı uzayan kişi ise Zeynep’tir.

√ Aşağıdaki cümleleri uygun eylemlerle (fiil) tamamlayın.

√  Demir, mutfakta makarna ……………..

√ Arif seradaki domatesleri ……………..

√ Yasin her gün dedesinin mezarını ……………..

√ Aşağıdaki cümlelerde iş, oluş ve hareket bildiren kelimeleri örnekteki gibi altını çiziniz.

√ Tavuklar kümesin etrafında yavruları ile yeri eşeliyordu.

√ Adem yeni arabası ile mahalleden hızla uzaklaştı.

ÇALIŞMADA AŞAĞIDAKİLER YER ALMAKTADIR

√ Yukarıda çalışmamızda yer alan konu anlatımı ve etkinlik örnekleri yer alıyor.

√ Çalışmamızda iş, oluş hareket bildiren kelimelere ait görsel konu anlatımı ve etkinlikleri

√ İş, oluş hareket içeren görselden yola çıkarak cümle yazma etkinliği,

√ Eylem bildiren kelimelere ait görseli boyama etkinlikleri,

√ Cümlede iş, oluş hareketi yapan kişiyi bulma etkinlikleri yer almaktadır.

ÇALIŞMA İLE İLGİLİ YORUMLARI SAYFANIN ALTINDAKİ YORUM KISMINA YAZABİLİRSİNİZ.

FACEBOOK GRUBUMUZA KATILMANIZI BEKLİYORUM. KATILMAK İÇİN BURAYA TIKLAYINIZ.

Lütfen çalışmalarla ilgili beğeni ve yorumlarınızı belirtmeyi unutmayın.

Özgün ve yeni içerik anlayışıyla ücretsiz.

Çalışmalarımın iznim olmadan farklı platformlarda paylaşılması kesinlikle yasaktır.

TİCARİ AMAÇLI ÇOĞALTILMASI İZNE TABİDİR.

İndirmek için linke tıklayınız.

Yazı kaynağı : www.ercanakmercan.com

Türkçede fiil

Türkçedeki değil de, genel anlamda fiil anlamına bakmak istiyorsanız, fiil sayfasını ziyaret ediniz.

Türkçede fiil, iş, oluş ya da hareket bildiren sözcüktür.

Oluş Fiilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Adından da anlaşılabileceği gibi, belli bir zamana bağlı olarak, hiç kimsenin etkisi olmadan, zaman içinde, kendiliğinden oluşan olayları anlatan fiiller, oluş fiilleridir. Zamanla meydana gelen olayları anlatırlar. Aynı zamanda oluş fiilleri nesne de almazlar.

Örnek:

İş Fiilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İş fiilerine ne, neyi, kimi soruları sorulur eğer bu sorulara cevap verirse kılış fiilidir ama cevap vermezse ya durum ya da oluş fiilidir.

Bu fiillerin gerçekleşebilmesi için bir nesneye ihtiyaç vardır. Yani bir nesneye bağlı olarak yapılan hareketleri anlatan fiiller iş fiilleridir. İş fiilleri ile durum fiillerini karıştırmamak için, "onu" kelimesi kullanılır. Bu kelime, Türkçedeki canlı veya cansız, tüm varlık ya da nesnelerin yerine kullanılabilir.

Örnek: Şanlıurfa gezisinde Balıklıgöl'ü gördük.

Durum Fiilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu fiillerde belirtilen eylemi yapabilmek için bir nesneye ihtiyaç duyulmaz. Yani durum fiilleri, nesneye ihtiyaç duymayan fiillerdirler. Bunun yanı sıra gerçekleştirilen eylem öznenin üzerinde gerçekleşir ve işin gerçekleşmesinde öznenin bir etkisi vardır. Durum fiillerini bulabilmek için fiilin önüne "onu" kelimesi getirilir. Eğer anlamsız oluyorsa o fiil durum fiilidir.

Örnek:

Fiillere Gelen Kip Ekleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Haber kipleri (Bildirme)[değiştir | kaynağı değiştir]

Zaman anlamı verirler.Haber kipleri için, oluşun veya hareketin zaman ve şahsa bağlı olarak meydana geldiğini bildiren kiplerdir. Bunlara bildirme kipleri de denir.

Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman Kipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Geçmişte meydana gelen, öznenin de gördüğü olaylar anlatılırken görülen (bilinen) geçmiş zaman kullanılır. Görülen geçmiş zaman eki fiil kök ve gövdelerine büyük ünlü uyumu kuralı ve ünsüz benzeşmesi kuralına bağlı olarak -dı,-di,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü şeklinde eklenir.

Fiil kök ya da gövdesi + -dı,-di,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü

Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman Kipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Geçmişte olup da, ilgili öznenin göremediği, başkalarından duyarak veya okuyarak öğrendiği olayları anlatmak için kullanılır. Duyulan geçmiş zaman eki, fiil kök ya da gövdelerine "-mış,-miş,-muş,-müş" şeklinde bağlanır.

Fiil kök ya da gövdesi + -mış,-miş,-muş,-müş

Gelecek Zaman Kipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Henüz gerçekleşmemiş, fakat sözün söylendiği andan sonra gerçekleşeceği düşünülen durumları anlatırken gelecek zaman ekini kullanırız.Gelecek zaman ekinden sonra, ünlü harfle başlayan bir ek geldiğinde, "-k" harfi "g" veya "ğ"'ye dönüşür. Buna ünsüz yumuşaması denir. Yani "-ecek, -acak", "-acağ, -eceğ" şekline dönüşür.

Fiil kök ya da gövdesi + -ecek, -acak

Şimdiki Zaman Kipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hareketin yapıldığı an ile, aktarıldığı an aynı ise, şimdiki zaman eki kullanılır. "-yor" ekinde bulunan -y harfi, ünlü daralması olayına yol açar. -y harfinin önüne gelen -a, -e geniş ünlüleri -y harfi nedeniyle daralmaya uğrar ve -ı, -i, -u, -ü'ye dönüşür. Buna ünlü daralması olayı denir.

Geniş Zaman Kipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Geçmişte yapılmış olan, an itibarıyla yapılıyor olan ve gelecekte de yapılması düşünülen hareketleri anlatabilmek için geniş zaman kullanılır. Geniş zaman eki, fiil kök ya da gövdelerine "r,-ar,-er" şeklinde eklenir. Bazen geniş zaman eki "-ır,-ir,-ur,-ür" karşımıza çıkar. Aslında buradaki "-ı,-i,-u,-ü" ünlüleri kaynaştırma harfidir.

Fiil kök ya da gövdesi + -r,-ar,-er

Dilek Kipleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Zaman anlamı vermezler (-sa, -se'dir). Bir eylemin yapılması ya da bir oluşun harekatının bildirimi anlatan kiplerdir. Dörde ayrılır.

Gereklilik Kipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyleme -meli/ -malı eklerinden birini getirmek suretiyle yapılır. Zorunluluk, kural ve olasılıkları anlatır.

İstek Kipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir iş, oluş veya hareketin yapılmasının, olmasının istendiğini belirten kiptir. Ekleri ses uyumuna göre "-e, -a" dır.

Buradaki e harfi istek kipidir.

Fiile gelen (-sa,-se) ekleri ile yapılır. Fiilin yapılmasını koşula bağlı olarak anlatır. Bir eylemin bağlı olduğu durumlarda kullanılır.

Şart Kipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Fiili şarta ve dileğe bağlayan kiptir. Şart kipini alan fiil yalnız başına bir anlam ifade etmez. Temel cümledeki yargının gerçekleşmesini şarta bağlayan yardımcı bir öğedir. İki anlamda kullanılır. Fiile -sa, -se ekleri getirilerek yapılır.

Emir Kipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir iş, oluş veya hareketin olmasını, yapılmasını veya yapılmamasını emretmek için kullanılır. Eki yoktur.

Yazı kaynağı : tr.wikipedia.org

Yorumların yanıtı sitenin aşağı kısmında

Ali : bilmiyorum, keşke arkadaşlar yorumlarda yanıt versinler.