protein karbonhidrat ve yağların kimyasal sindiriminin tamamlandığı organdır

protein karbonhidrat ve yağların kimyasal sindiriminin tamamlandığı organdır Ne90'dan bulabilirsiniz

Yeni Sayfa 1

              Yery�z�nde bulunan b�t�n canl�lar ya�amlar�n� s�rd�rebilmek i�in beslenme, solunum, dola��m, bo�alt�m, b�y�me, geli�me, hareket edebilme, �reme gibi ya�amsal faaliyetleri ger�ekle�tirirler. Canl�lar bu ya�amsal faaliyetleri ger�ekle�tirebilmek i�in enerjiye ihtiya� duyarlar. �htiya� duyulan bu enerji, enerji verici besinlerden sa�lan�r.
Canl�lar�n ya�amsal faaliyetlerini s�rd�rebilmek i�in d��ar�dan ald�klar� maddelere besin, bu maddelerin v�cuda al�nmas�na da beslenme denir.
D��ar�dan al�nan besinlerden enerjinin �retilebilmesi i�in bu besinlerin h�cre i�ine girmesi gerekir. (��nk� besinlerden enerjinin �retilmesi olay� h�cre i�indeki mitokondrilerde solunum olay� ile ger�ekle�ir). D��ar�dan al�nan baz� besinler par�alanmadan, baz� besinler ise par�alanarak h�cre i�erisine girebilirler. D��ar�dan al�nan besinler h�crelere kan yoluyla ta��n�rlar.
V�cuda al�nan b�y�k molek�ll� besin maddelerinin (i�eriklerinin) kana ya da h�crelere girebilecek yani h�cre zar�ndan (porlardan) ge�ebilecek kadar k���k par�alara ayr�lmas�na sindirim denir. Sindirim olay�n� ger�ekle�tiren sisteme (a��zda ba�lay�p an�ste sona eren sisteme) sindirim sistemi denir. Sindirim olay�n�n ger�ekle�mesinin nedeni, d��ar�dan al�nan besin maddelerinin v�cuda yararl� hale gelmesinin sa�lanmas�d�r.
Sindirim sistemini; sindirim organlar�, sindirime yard�mc� organlar ve sindirim sistemi bezleri olu�turur.
  Sindirim sistemi organlar� s�rayla;   a��z, yutak, yemek borusu, mide, (on iki parmak ba��rsa��), ince ba��rsak, kal�n ba��rsak ve an�st�r. Bu organlar sindirim borusunu olu�turur.
  Sindirime yard�mc� organlar;   karaci�er ve pankreast�r. Bu organlar sindirim borusuna (on iki parmak ba��rsa��na) ba�l�d�r.
  Sindirim sistemi bezleri;   t�k�r�k bezleri, mide bezleri ve ince ba��rsak bezleridir.

  Beslenme ve Besin ��erikleri : 
Canl�lar�n ya�amsal faaliyetlerini s�rd�rebilmek i�in d��ar�dan ald�klar� maddelere besin, bu maddelerin v�cuda al�nmas�na da beslenme denir. Besinler do�ada genel olarak 3 kaynaktan elde edilir. Bunlar;
  1- Hayvansal Kaynakl� Besinler :  Et, s�t, yumurta,..
  2- Bitkisel Kaynakl� Besinler :  Sebze, meyve, tah�l,..
  3- Madensel Kaynakl� Besinler :  Su ve madensel tuzlar.
Bitkisel, hayvansal ve madensel kaynakl� besin maddeleri i�eriklerine g�re; karbonhidratlar, proteinler, ya�lar, vitaminler, su ve mineraller olarak grupland�r�l�rlar.
Besin i�eriklerinden proteinler, karbonhidratlar ve ya�lar b�y�k molek�ll� (organik) besin i�erikleridir (besinlerdir). B�y�k molek�ll� bu besin i�eriklerinin h�crelerde kullan�labilmesi i�in kana veya h�cre i�erisine girebilecek kadar k���k molek�llere par�alanmas� yani sindirilmesi gerekir.
Besin i�eriklerinden su, madensel tuzlar ve vitaminler k���k molek�ll� (inorganik ve organik) besinlerdir. K���k molek�ll� besin i�erikleri sindirilmeden do�rudan kana veya h�cre i�erisine girebilirler.

  a) Karbonhidratlar : 
� V�cudun ba�l�ca enerji kayna��d�r. G�nl�k enerji ihtiyac�n�nn �o�u karbonhidratlardan sa�lan�r.
� B�y�k molek�ll� besin i�eri�i oldu�u i�in sindirilmeden do�rudan kana veya h�crelere giremezler.
  b) Proteinler : 
� H�crelerin (ve v�cudun) temel yap�s�n� olu�tururlar.
� Gerekti�inde (uzun a�l�k d�nemlerinde) v�cutta enerji kayna�� olarak da kullan�l�rlar.
� B�y�k molek�ll� besin i�eri�i oldu�u i�in sindirilmeden do�rudan kana veya h�crelere giremezler.
� (V�cudun savunma sistemlerini ve v�cut �al��mas�n� d�zenleyen enzimler ve baz� hormonlar�n yap�s�na kat�l�rlar).
� (Yeti�kin insan v�cudunun ortalama %16�s� proteinden olu�mu�tur. Proteinler, h�crelerin s�reklili�i, b�y�me ve geli�me i�in �ncelikli olarak kullan�lan besin i�eri�idir).

  c) Ya�lar : 
� Ba�l�ca enerji deposudur.
� En �ok enerji veren besin i�eri�idir.
� Vitaminlerin bir b�l�m�n�n v�cuda al�nmas�n� sa�lar.
� Deri alt�nda depolanan ya�lar v�cut �s�s�n�n korurlar.
� (V�cudumuzun d�zenli �al��mas�nda etkili olan baz� hormonlar�n �retiminde g�revlidir).
� (�htiyac�ndan fazla al�nan besin i�erikleri v�cutta ya�a d�n��erek depoland���ndan v�cut sa�l��� i�in zararl�d�r).
� (Yeti�kin insan v�cudunun ortalama %18� ya�d�r).

  d) Mineraller :   
� D�zenleyici ve diren� artt�r�c� olarak g�rev yaparlar.
� (�skelet ve di�erin yap�s�na kat�l�r).
� (Kan�n ve sitoplazman�n dengede tutulmas�n� sa�lar).
� (Demir minerali v�cutta besin ��elerinden enerji olu�mas� i�in zorunlu olan oksijenin ta��nmas�nda gereklidir).
� (V�cudun �al��mas�n� d�zenleyen enzimlerin bile�iminde yer alan mineraller vard�r(.
� (Baz�lar� savunma sisteminde kullan�l�r).
� (Yeti�kin insan v�cudunun ortalama %6�s� minerallerden olu�mu�tur).

  e) Vitaminler : 
� D�zenleyici ve diren� artt�r�c� olarak g�rev yaparlar.
� (B grubu vitaminleri, besinlerle al�nan karbonhidrat, ya� ve proteinden enerji �retilmesi ve yeni h�crelerin olu�mas� ile ilgili d�zenlenmesine yard�mc� olur).
� (D vitamini, kalsiyum ve fosfor gibi minerallerin kemik ve di�lerde yerle�mesine yard�mc� olur).
� (A, C, E vitaminleri, v�cut h�crelerinin onar�lmas�n� sa�lar, zarar g�rmesini �nler ve zararl� maddelerin etkilerinin azalt�lmas�nda yard�mc�d�r).
� (V�cudumuzda olduk�a az miktarlarda vitamin bulunmas�na kar��n v�cudumuzdaki etkinlikleri olduk�a fazlad�r).

  f) Su : 
� D�zenleyici ve diren� artt�r�c� olarak g�rev yaparlar.
� Besinlerin sindirimini kolayla�t�r�r.
� (Kanda buluna su, besin ��elerinin dokulara ta��nmas�n� sa�lar).
� Besinlerin h�crelerde kullan�lmas� sonucu olu�an besin at�klar�n at�lmas�n� kolayla�t�r�r.
� (V�cut �s�s�n�n d�zenlenmesi i�in gereklidir).
� (Yeti�kin insan v�cudunun ortalama %60�� sudur. Bebeklerin v�cudunda su oram
yeti�kinlerinkinden daha fazlad�r).

  Sindirim �e�itleri :
Sindirim olay� mekanik (fiziksel) ve kimyasal sindirim olarak iki �ekilde ger�ekle�ir.

  a) Mekanik (Fiziksel) Sindirim : 
Besinlerin salg� (enzim) kullan�lmadan (fiziksel olarak) �i�neme ve kas hareketleriyle k���k par�alara ayr�lmas�na (kana veya h�crelere ge�ebilecek hale getirilmesine) mekanik (fiziksel) sindirim denir.
B�t�n besinlerin mekanik sindirimi a��zda ba�lar. Besinlerin mekanik sindirimi a��zda di�ler sayesinde �i�neme olay� ile midede ise kaslar sayesinde kas�lma olay� ile ger�ekle�tirilir.

  b) Kimyasal Sindirim : 
Besinlerin su ve salg� (enzim) kullan�larak k���k par�alara ayr�lmas�na (kana veya h�crelere ge�ebilecek hale getirilmesine) kimyasal sindirim denir.
Kimyasal sindirim a��zda, midede ve ince ba��rsakta ger�ekle�ir.

  Sindirim Sistemi Organlar� : 

  a) A��z : 
Sindirim sisteminin ilk organ� olup b�t�n besinlerin �i�neme yoluyla mekanik sindiriminin, ayr�ca karbonhidratlar�n t�k�r�k i�erisinde bulunan (pityalin) enzimler sayesinde kimyasal sindiriminin ba�lad��� yerdir.
A��zda sindirim olay�nda g�rev yapan dil, di�ler ve t�k�r�k bezleri bulunur.
A��zdaki besinler di�ler ile par�alan�r (mekanik sindirim), t�k�r�k bezlerinin salg�lad��� t�k�r�k s�v�s� (i�indeki enzimler) ile yumu�at�l�r (kimyasal sindirim). Dil, besinlerin �i�nenmesine ve yutulmas�na yard�m eder. A��zda par�alanan, yumu�at�lan besinler dil ile yuta�a itilir.

  Di�ler : 
Besinlerin �i�nenip par�alanmas� sa�layan yap�lard�r. Di�lerin g�r�nen beyaz k�sm�na ta�, �ene kemi�i i�ine g�m�l� k�sm�na k�k, di�in d�� k�sm�n�n (tac�n) �zerini �rten sert tabakaya mine tabakas� denir. Di�in i�inde (ortas�nda) kan damarlar� ve sinirler bulunur.
Yeti�kin insan�n a�z�nda 32 (genelde 28) di� bulunur. Di�ler yap� ve g�revlerine g�re kesici di�ler, k�pek di�leri ve az� di�leri olarak �� �e�ittir.

  1- Kesici Di�ler : 
Besinlerin kopar�lmas�n� sa�larlar. A�z�n �n taraf�nda, 4 alt �enede, 4 �st �enede olmak �zere toplam 8 tanedirler.

  2- K�pek Di�leri : 
Besinlerin daha k���k par�alara ayr�lmas�n� sa�larlar. Kesici di�lerin sa��nda ve solunda birer tane olmak �zere 2 alt �enede, 2 �st �enede toplam 4 tanedirler.

  3- Az� Di�leri : 
Besinlerin ���t�lmesini sa�larlar. K���k ve b�y�k az� di�leri olarak iki �e�ittir. K�pek di�lerinin sa��nda ve solunda iki�er tane olmak �zere 4 alt �enede, 4 �st �enede toplam 8 tane k���k az� di�i bulunur. K���k az� di�lerinin sa��nda ve solunda ��er tane olmak �zere 6 alt �enede, 6 �st �enede toplam 12 tane b�y�k az� di�i bulunur. (�ocuklarda b�y�k az� di�i 4 alt �enede, 4 �st �enede olmak �zere toplam 8 tanedir).

  b) Yutak : 
A��zdan sonra gelen bo�luktur. �st taraftan burun bo�lu�una, alt taraftan yemek borusuna ve g�rtla�a a��l�r. Yutak, a��zda �i�nenen ve yumu�at�lan besinleri yemek borusuna iletir. Yutakta (mekanik veya kimyasal) sindirim olmaz.

  c) G�rtlak : 
Yuta��n alt taraf�nda bulunan, soluk borusu ile yemek borusunu ay�ran, k�k�rdaktan yap�lan yap�d�r. Yemek yenirken yutkunma s�ras�nda g�rtlak (yukar� ��karak) soluk borusunu kapat�p yemek borusunu a�arak besinlerin soluk borusuna gitmesini �nler. Yemek yenirken konu�ulursa (soluk verme s�ras�nda soluk borusu a��laca��ndan) besinler soluk borusuna ka�abilir. Bu nedenle yemek yerken konu�ulmamal�d�r.

  d) Yemek Borusu : 
Yutak ile mide aras�nda uzanan, soluk borusunun arkas�nda bulunan, 20 � 25 cm uzunlu�undaki (2 cm �ap�ndaki), d�z kaslardan yap�lm�� olan organd�r. G�revi, yutaktan gelen besinleri mideye iletmektir.
Yemek borusu sadece besinleri ta��r. Yemek borusunda sindirim olay� (sindirim enzimleri bulunmad��� i�in) ger�ekle�mez. Yap�s�nda bulunan d�z kaslar (tek y�nl� �al��arak yani peristaltik hareket yaparak) kas�l�p gev�eyerek besinleri mideye ta��r.

  e) Mide : 
Kar�n bo�lu�unun sol �st taraf�nda, yemek borusu ile on iki parmak ba��rsa�� aras�nda yer alan sindirim sisteminin en geni� organ�d�r. Mide, �st taraftan mide a�z� ile yemek borusuna, alt taraftan mide kap�s� ile on iki parmak ba��rsa��na ba�lan�r.
Mide d�z kaslardan yap�lm��t�r ve kas�l�p gev�eyebilir. Ayr�ca midenin yap�s�nda bulunan salg� bezleri mide �z suyu salg�s�n� �retir. Mide �z suyu salg�s�nda mukus, mide asiti (HCl = tuz asiti) gibi salg�lar ile �e�itli enzimler (pepsin ve renin) bulunur.
Mide, d�z kaslardan yap�ld��� i�in kas�l�p gev�eyerek yemek borusundan gelen besinleri yo�urur, �orba haline getirir. Bu nedenle mide mekanik sindirim yapabilir.
Mide, yap�s�nda bulunan salg� bezlerinin salg�lad��� mide asiti ve enzimler ile besinlerin daha k���k par�alara ayr�lmas�n� sa�lar. Bu nedenle kimyasal sindirim yapabilir. Proteinlerin kimyasal sindirimi midede ba�lar.

  f) �nce Ba��rsak : 
Bir taraftan mide kap�s�na, di�er taraftan kal�n ba��rsa�a ba�l� olan 7 � 8 m uzunlu�undaki (2 � 3 cm �ap�ndaki) k�vr�ml� borudur. �nce ba��rsak, besinlerin sindiriminin tamamland��� ve sindirilen besinlerin kana ge�ti�i yerdir.
�nce ba��rsa��n mideden sonra gelen 20 � 25 cm�lik ilk b�l�m�ne (ince ba��rsa��n ba�lang�� yerine) on iki parmak ba��rsa�� denir. On iki parmak ba��rsa��na karaci�er ve pankreas gibi sindirime yard�mc� organlar ba�l�d�r. Karaci�er ve pankreas, salg�lad��� sindirim enzimlerini (salg�lar�n�) on iki parmak ba��rsa��na verir.
�nce ba��rsak, ya�lar�n kimyasal sindiriminin ba�lad��� yerdir. Ayr�ca a��zda sindirilemeyen karbonhidratlar�n (ni�astan�n maltoza d�n��mesi), midede sindirilemeyen proteinlerin ve sindirilemeyen ya�lar�n kimyasal sindirimi ince ba��rsakta tamamlan�r.
�nce ba��rsa��n i� y�zeylerinde bulunan salg� bezlerinin �retti�i salg�lar, buraya gelen ve sindirilmemi� olan besinlerin sindirilmesini sa�lar. Bu nedenle ince ba��rsak, kimyasal sindirimin as�l yap�ld��� yerdir. �nce ba��rsakta mekanik sindirim ger�ekle�mez.
�nce ba��rsakta besinlerin kana ge�ti�i yerlere t�m�r (vill�s) denir.

  g) Kal�n Ba��rsak : 
�nce ba��rsaktan an�se kadar uzanan 1,5 m uzunlu�undaki (6 cm �ap�ndaki) borudur. Kal�n ba��rsakta mekanik veya kimyasal sindirim olmaz, vill�sler bulunmaz.
Kal�n ba��rsak, ince ba��rsakta sindirilemeyip kana ge�emeyen besinler ile sindirime u�ramayan su, madensel tuzlar (mineraller) ve vitaminlerin besinlerin i�erisinden emilmesini, bir s�re depolanmas�n� ve kana verilmesini sa�lar. Ayr�ca geriye kalan at�k maddelerin de (posalar�nda) sindirim sisteminin son b�l�m� olan an�se iletilmesini ve an�sten de d��k� yoluyla v�cut d���na at�lmas�n� sa�lar. Kal�n ba��rsakta ya�ayan bakteriler, B ve K vitaminlerinin �retilmesini sa�larlar.
�nce ba��rsak ile kal�n ba��rsa��n birle�ti�i yere k�r ba��rsak denir. K�r ba��rsaktan ��kan uzant�ya apandis denir.

  �) An�s : 
Kanl� ba��rsaktaki d��k�n�n v�cut d���na at�ld��� yerdir ve sindirim sisteminin en son organ�d�r.

  Sindirime Yard�mc� Organlar : 
Karaci�er ve pankreas salg�lad��� sindirim enzimleri (salg�lar�) ile sindirime yard�mc� olan organlard�r. Bu organlar salg�lar�n� on iki parmak ba��rsa��na verirler.

  a) Karaci�er : 
Kar�n bo�lu�unda, midenin sa� �st k�sm�nda bulunan en b�y�k i� organ�d�r. Karaci�er safra (�d) salg�s�n� �retir, kandaki �eker (glikoz) miktar�n� ayarlar ve glikoz depolar, baz� vitaminleri (A, K, D) �reterek depolar, zehirli maddelerin etkisini yok eder. (�ok zehirli olan amonya��, daha az zehirli olan �re ve �rik asite �evirir).
Safra (�d) s�v�s�, safra kesesinde depolan�r ve buradan ince ba��rsa�a (on iki parmak ba��rsa��na) verilir. Safra (�d) s�v�s�, b�y�k ya� molek�llerinin daha k���k par�alara ayr�lmas�n� ve ya�lar�n kimyasal sindirimini sa�lar.

  b) Pankreas :   
Midenin alt k�sm�nda yer alan yaprak �eklindeki organd�r (karma bezdir). Pankreas, pankreas �z suyu salg�s�n� �reterek ince ba��rsa�a (on iki parmak ba��rsa��na) verir. Pankreas �z suyu salg�s�nda, karbonhidrat, protein ve ya�lar�n sindirilmesini sa�layan enzimler bulunur. (Amilaz = karbonhidrat, tripsin = protein, lipaz = ya�). Ayr�ca salg�lad��� hormonlar sayesinde (ins�lin ve glukagon) kandaki glikoz (�eker) miktar�n� ayarlar.

  Sindirim Sistemi Bezleri : 
Sindirime yard�mc� olmak i�in sindirim enzimi (salg�) �reten mide, t�k�r�k ve ince ba��rsak bezleri sindirim sistemi bezleridir.

  a) T�k�r�k Bezleri : 
T�k�r�k salg�s�n� �retirler. T�k�r�k, a��zda besinlerin yumu�at�lmas�n� sa�lar. T�k�r�k bezleri dil alt�, kulak alt� ve �ene alt�nda bulunur.

  b) Mide Bezleri : 
Mide �z suyu salg�s�n� �retirler. Mide �z suyu salg�s�n�n i�inde mukus, mide asiti (tuz asiti), pepsin, renin enzimleri bulunur.
Mukus, midenin i� y�zeyini �rterek mide asitinin zarar vermesini �nler.
Mide asiti, pepsin, renin besinlerin par�alanmas�n� ve besinlerle gelen mikroorganizmalar�n yok edilmesini sa�lar.

  c) �nce Ba��rsak Bezleri : 
Salg�lad��� salg�lar ile a��zda sindirilemeyen karbonhidratlar�n, midede sindirilemeyen proteinlerin, on iki parmak ba��rsa��nda sindirilemeyen ya�lar�n sindirilmesini sa�lar.
 

Besinlerin Sindirimi ve Sindirilen Besinlerin Kana Ge�i�i : 
B�y�k molek�ll� besin maddelerinin (i�eriklerinin) kana ya da h�crelere girebilecek yani h�cre zar�ndan (porlardan) ge�ebilecek kadar k���k par�alara ayr�lmas�na sindirim denir. Besin i�eriklerinden karbonhidratlar, proteinler ve ya�lar�n sindirimi ince ba��rsakta tamamlan�r ve sindirilen besinler ince ba��rsakta bulunan ve t�m�r denilen ��k�nt�lardan kana verilir. T�m�r denilen ��k�nt�larda (eldiven parmaklar� gibi) �ok say�da k�lcal kan damar� bulunur. Sindirilen besinler t�m�rlerden emilerek kana ge�er ve kan yoluyla h�crelere ta��n�r.
Besin i�eriklerinden su, mineraller ve vitaminler sindirime u�ramadan kal�n ba��rsa�a gelir ve kal�n ba��rsakta bir s�re bekletildikten sonra kal�n ba��rsaktan emilerek kana verilir ve kan yoluyla h�crelere ta��n�r.






  Enzimlerin Sindirimdeki G�revi : 
Enzimler, sindirim olay�n�n ger�ekle�mesini sa�layan salg�lard�r. Enzimler, enerji vermesi i�in kullan�lan b�y�k molek�ll� besin i�eriklerinin kimyasal sindirim sonucu kana ya da h�crelere girebilecek kadar k���k molek�ller haline d�n��mesini sa�lar. Besin i�eriklerinin kimyasal sindirimlerinin ba�lad��� ve bitti�i yerler farkl�d�r.



             

  Sindirim Sisteminin Sa�l��� ve Korunmas� : 
1- Yenilen besinler �ok s�cak ya da so�uk olmamal�.
2- A��r� ac�, baharatl�, ek�i, ya�l� yemekler yenmemeli.
3- Y�kanmam��, temizlenmemi�, bayat ve ��r�k g�dalar yenmemeli.
4- Alkol sigara ve uyu�turucu kullan�lmamal�d�r.
5- Yemek s�ras�nda ve yemekten sonra gerekti�inden fazla su i�ilmemelidir.
6- Yiyecekler iyice �i�nenmeli.
7- Yemekten sindirim sistemini yoracak kadar �ok yemek yemeden kalk�lmal�d�r.
8- Lifli besinler (kabak) yenilmeli ve dengeli beslenilmelidir.
9- Yeterli, d�zenli ve dengeli beslenilmeli.
10- Stresten ka��n�lmal�d�r.
11- Ba��rsaklar�n �al��mas� i�in spor yap�lmal�d�r.
12- Yemekten sonra v�cut dinlenmelidir (1 saat).
13- Di�ler temiz tutulmal� ve f�r�alanmal�.
14- Yemeklerden �nce ve sonra eller y�kanmal�.
15- Rahats�zl�klarda doktora gidilmeli.

  Yeterli ve Dengeli Beslenme : 
V�cudun g�nl�k enerji ihtiyac�n�n kar��lanabilmesi, b�y�me ve geli�menin sa�l�kl� olabilmesi i�in dengeli ve yeterli beslenme gereklidir. V�cudun ihtiyac� olan karbonhidrat, protein, ya�, vitamin, mineral ve su gibi besin i�eriklerinin dengeli �ekilde v�cuda al�nmas�na dengeli beslenme denir.

  Sindirim Sisteminde G�r�len Hastal�klar : 
Sindirim sisteminde; kolera, dizanteri, �lser, tifo, ishal, siroz, sar�l�k (Hepatit B) gibi hastal�klar g�r�l�r. Bu hastal�klardan bir k�sm� ba��rsak solucan�, kancal� kurt, �erit (tenya) ve k�l kurdu sayesinde ortaya ��kar. Bunlar�n d���nda gastrit, gaz �i�kinli�i, h��k�r�k, kab�zl�k, kar�n a�r�s�, kusma, mide yanmas�, refl�, safra kesesi �ik�yetleri de sindirim sisteminde g�r�len rahats�zl�klard�r.

  � Kolera : 
Kolera (Vibrio cholerae) bakterisinin neden oldu�u ba��rsak enfeksiyonu ve �iddetli ishal ile ortaya ��kan bir hastal�kt�r.
Kolera genellikle, d��k� bula�m�� kirli su ya da bu sularla y�kanm�� g�dalar arac�l��� ile yay�l�r.
A��zdan s�v� tedavisi ile hastal�k tedavi edilebilir. (Tedavinin amac�, kaybedilen su ve elektrolitleri � sodyum, potasyum, klor, bi karbonat � yerine koymakt�r).

  � Dizanteri : 
�nsanlarda kanl� ishal, �iddetli kar�n a�r�s�, gerekmedi�i halde d��k�lama iste�i duyma, ba��rsak yaralar�, (hayvanda makattan kan ya da kanl� d��k� gelmesi) gibi belirtiler g�steren hastal�kt�r.
S���r ve domuz vebas�, �arbon, gevi� getirenlerde ba��rsak zehirlenmeleri sonucunda dizanteri olu�ur. Ayr�ca maden ya da bitki zehirlenmelerinin bir�o�u da (c�va, kuduzb�ce�i, sultan otu, s�tle�en, kartall� e�relti, ac� �i�dem vb.) dizanteri belirtisi yarat�r.

  � �lser : 
Mide mukozas�n�n alkol, sigara ve asitli i�ecekler nedeniyle zedelenmesiyle olu�ur.

  � Siroz : 
Alkol ve sigara sayesinde karaci�er h�crelerinin kendini yenileyememesi sonucu olu�ur.

  � Tifo : 
Kirli i�me sular� ve pis yiyeceklerden bula�an bula��c� bir hastal�kt�r. Genelde salg�n �eklinde g�r�l�r. Tifo; kalbi, beyni, b�brekleri, akci�erleri, karaci�eri, g�z ve kulak sinirlerini etkiler. Hastal�k (Salmonella typhi adl�) bakteriler nedeniyle olu�ur. (Bu bakteri v�cuda girdikten 7�15 g�n sonra hastal�k ortaya ��kar. Mikrop, tifolu hastalar�n d��k�lar�nda veya idrarlar�nda, kanlar�nda, t�k�r�klerinde veya v�cutlar�nda g�r�len deri d�k�nt�lerinde bulunur. Hastan�n hastal�k s�resince bol su i�melidir).
(��me ve kullanma sular�n�n kontrol�, besin hijyeni, la��m ve kanalizasyon tesislerinin hijyen �artlar�na uygun duruma getirilmesidir).
(Tifo a��s�: Kesin koruyucu de�ildir. �l� tifo a��s� % 51-67 oran�nda koruyuculuk sa�lar. Canl� aten�e oral a�� ise yak�n oranlarda koruyuculu�a sahiptir ve yan etkileri daha azd�r).

  � �shal : 
D��k�n�n s�k olarak sulu veya yumu�ak ��kmas� durumudur. D�nyada ishal be� ya��ndan k���kler aras�nda �l�m�n ikinci b�y�k nedenidir (Her y�l ortalama 1,5 milyon bebek bu yolla �l�r
�shal, kal�n ba��rsa��n yeterince s�v� emmemesinden meydana gelir. En s�k g�r�len nedeni enfeksiyon veya bakteri i�eren at�k maddelerdir.
(Bir ki�i birka� g�nde, en fazla bir haftada iyile�ir. Buna kar��n hastal�kl� veya k�t� beslenen ki�ilerde ishal ciddi su kayb�na yol a�abilir ve tedavi olmad��� takdirde hayati tehlike olu�turabilir).
(�shal ayr�ca daha ciddi hastal�klar�n bir belirtisi olabilir, �rne�in dizanteri, kolera, botulizm veya Crohn hastal��� gibi kronik bir duruma i�aret edebilir. Apandisit hastalar�nda genelde ishal olmasa da apandis patlamas�n�n s�k g�r�len bir belirtisidir. Radyasyon hastal���n�n da bir sonucudur).

  � Sar�l�k : 
Kandaki v�cuda renk veren maddelerin de�erinin de�i�mesi sonucu deri ve mukozalar�n sar� renk almas� durumudur. Hepatite yol a�an A,B,C,D,E vir�sleridir. Bunun d���nda at�k maddeler ve radyasyon sonucu da olu�abilir.

  � Gastrit : 
Alkol, t�t�n, kimyasal maddeler ile bakteriler ve vir�slerden dolay� olu�an hastal�kt�r.
Ba�l�ca belirtileri aras�nda yemeklerden sonra midede rahats�zl�k duygusu, bulant�, kusma, ek�ime, i�tah yitimi, mide a�r�lar� say�labilir.

  � H��k�r�k : 
Diyafram kas�n�n birden kas�lmas� sonucunda ses tellerinin aras�ndaki a��kl���n istem d��� kapanmas� ile ger�ekle�en ani soluk al�m� ve bu s�rada bir ses d��ar� ��kmas�d�r.
Nedenleri �e�itlidir. Basit h��k�r�klar; �o�unlukla mide gaz�, s�cak ve baharatl� yemekler, sinir bozuklu�undan kaynaklan�r. Ayr�ca; baz� kalp, karaci�er, ba��rsak ve pankreas hastal�klar�, zat�lcenp veya zat�rreede de g�r�lebilir. 3 saatten fazla s�ren h��k�r�klarda, doktora ba�vurmak gerekir.

  � Kab�zl�k : 
Kab�zl�k, ba��rsak hareketlerinin normale g�re azalmas� durumudur. Ba��rsak fonksiyonu, ki�iden ki�iye farkl�l�k g�sterir.

  � Refl� : 
Mide asidinin mideden yemek borusuna ka�mas� hastal���d�r. Stres,gazl� i�ecekler, �ay ve kahve t�r� i�ecekler refl�y� artt�r�r. Refl� haslar�nda s�rekli a��zdan gaz ��karma, yemek borusunda yanma, g���ste yanma ve a�r� hissi g�r�l�r, kalp �ikayeti olu�ur.

  NOT : 

1- Bebeklerin 6. aydan sonra s�t di�leri ��kar, 7 ya��ndan sonra ise bunlar d�k�lerek
yerine kal�c� di�ler ��kar.
2- Yeti�kinlerde, a�z�n en arkas�ndaki di�erden 1 sa�da, 1 solda olmak �zere 2 alt �enede, 2 �st �enede toplam 4 tane di� yirmilik di� bulunur. Bu di�ler �ocuklarda bulunmaz. (Bazen ��kmayabilir).
3- A��zda yemek varken konu�mak, soluk borusunu a�aca��ndan besinlerin soluk borusuna ka�mas�na yol a�abilir.
4- �nce ba��rsa��n uzun ve k�vr�ml� olmas�n�n nedeni, besinlerin daha fazla ve h�zl� bir �ekilde kana emilmesini (emilme y�zeyinin artt�r�lmas�n�) sa�lamak i�indir.
5- Kal�n ba��rsakta ya�ayan baz� bakteriler, B ve K vitaminlerinin sentezlenmesini sa�larlar.
6- Sindirilen bedinler kan yoluyla h�crelere ta��n�rlar.
7- Yemek borusu d�z kaslardan yap�lm��t�r. Bu kaslar mideye do�ru tek y�nl� kas�l�p gev�eyerek besinleri ta��r.
8- Sindirim sistemindeki b�t�n organlar sindirim yapamazlar.

� A��z → Mekanik (di�ler) ve kimyasal (t�k�r�k) sindirim.
� Yutak → Sindirim yok.
� Yemek Borusu → Sindirim yok.
� Mide → Mekanik (kaslar) ve kimyasal (mide �z suyu) sindirim.
� �nce Ba��rsak → Kimyasal sindirim.
� Kal�n Ba��rsak → Sindirim yok.
� An�s → Sindirim yok.
9- B�t�n besinlerin mekanik sindirimi a��zda ba�lar.

10- Besinlerin kimyasal sindirimlerinin ba�lad��� ve bitti�i yerler farkl�d�r.

11- Besinlerin kimyasal sindirimi ve sindirim sonucu olu�an �r�nler farkl�d�r.
12- Sindirim sistemi bezlerinin �retti�i salg�lar�n g�revleri farkl�d�r.

Yazı kaynağı : yunus.hacettepe.edu.tr

Kimyasal Sindirim Nedir? Kimyasal Sindirim Hangi Organlarda Gerçekleşir?

 Yaşamsal faaliyetlerin devamının sağlanması için gereken enerjiyi sağlayacak olan besin maddelerinin en küçük hallere ayrılmasına sindirim denilmektedir. Kimyasal sindirim ise sindirim çeşitlerinden birisidir.

 Kimyasal Sindirim Nedir?

 Dışarıdan alınan büyük parçalı besinlerin ağız, mide ve ince bağırsakta küçük parçalara ayrılmasına mekanik sindirim adı verilmektedir. Yenilen besinlerde su, madensel tuzlar, glikoz, vitaminler, galaktoz, fruktoz, amino asitler ve alkol gibi küçük maddeler bulunmaktadır. Bu maddeler sindirime uğramazlar. Yağlar, disakkarit, polysakkarit gibi proteinler, karbonhidratlar ve nükleik asitler kimyasal sindirim ile hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküllere parçalanırlar. 

 Kimyasal Sindirim Hangi Organlarda Gerçekleşir?

 Vücutta sindirim sistemi organları bulunmaktadır. Bunlar anüs, kalın bağırsak, ince bağırsak, mide, yemek borusu, yutak ve ağız olmaktadır. Ağız içerisinde hem kimyasal sindirim hem de fiziksel sindirim gerçekleşmektedir. Ağız içerisinde çiğneme mekanik sindirim olurken tükürük içerisinde bulunan enzimler de kimyasal sindirim gerçekleştirmektedir. 

 Karbonhidratların sindirilmesi ağızdan başlarken yutak besinlerin ağızdan geçip yemek borusuna ilerlemesini sağlar. Yutkunma esnasında yutakta yer alan küçük dil soluk borusunu kapatarak yemek borusundan besinlerin geçmesini sağlar. Yutakta herhangi bir sindirim gerçekleşmez ve sadece besin iletimi bulunmaktadır. 

 Kimyasal sindirim vücutta ağız, mide, ince bağırsak, pankreas ve karaciğerde gerçekleşmektedir. Ağızda kimyasal sinirim karbonhidrat sindirim olur ve tükürükteki enzimler sayesinde gerçekleşir. Midede ise protein sindirimi olur ve mide öz suyu ve mide enzimleri yardımı ile gerçekleşir.

 İnce bağırsakta ise karbonhidrat, yağ ve proteinlerin sindirimi gerçekleşir. Bu sindirim pankreas öz suyu yardımı ile gerçekleşmektedir. 

Yazı kaynağı : www.milliyet.com.tr

Yorumların yanıtı sitenin aşağı kısmında

Ali : bilmiyorum, keşke arkadaşlar yorumlarda yanıt versinler.