vaaz hazırlanırken hangi kaynaklara müracaat edilmelidir

vaaz hazırlanırken hangi kaynaklara müracaat edilmelidir Ne90'dan bulabilirsiniz

VAAZA HAZIRLANIRKEN YARARLANILACAK KAYNAKLAR

... konulu sunumlar: "VAAZA HAZIRLANIRKEN YARARLANILACAK KAYNAKLAR"— Sunum transkripti:

1 VAAZA HAZIRLANIRKEN YARARLANILACAK KAYNAKLAR
Din Görevlilerine Uygulamalı Vaaz Hazırlama Programı için Prof. Dr. İsmail L. ÇAKAN

2 Plan Besmele, Hamdele, Salvele I.Vaaz ve Vâizlik
II.Vaazın Dindeki Yeri III.Genel Bir Vaaz Planı IV.Vaaz Hazırlamada Yararlanılacak Kaynaklar A. Kur’an-ı Kerim ve Tefsir Kaynakları B. Hadis, Siyer ve İslâm tarihi Kaynakları C. Fıkıh, Kelâm, Tasavvuf v.b.Kaynaklar D. Ansiklopediler ve Bilimsel Araştırmalar E. Halk Kültürü ve Eğitimi İle İlgili Diğer Kaynaklar F. Yayımlanmış hutbe ve vaaz Kitapları

3 I. Vaaz ve Vâizlik Vaaz, ma'bed içi dînî hitâbetin hutbeden sonraki ikinci çeşididir. Câmilerde veya toplu ibâdet edilen yerlerde yetkili din adamları tarafından ibâdet öncesi veya sonrasında yapılan dînî konuşmalardır. Bu vasfıyla vaaz, bir din telkini vasıtasıdır. Bir başka ifade ile vaaz, hitâbet tekniği içinde cemaate öğüt vermektir. Vâizlik, câmilerde ve topluca ibâdet edilen yerlerde cemaatı dinî konularda ibâdet öncesinde veya sonrasında haftanın belli günlerinde kürsüden aydınlatma görevidir.

4 هَذَا بَیَانٌ لِلنَّاس وَهُدًی وَمَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِینَ
II.Vaazın Dindeki Yeri Vaaz, Kur'ân-ı Kerîm'de m e v ' i z a olarak geçmektedir. Mev'iza, nasihat ve öğüt anlamlarına gelir. Mev'iza aynı zamanda Kur'ân-ı Kerîm'in bir sıfatıdır. Şöyle buyurulur: هَذَا بَیَانٌ لِلنَّاس وَهُدًی وَمَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِینَ " Bu Kur'an, insanlara bir açıklama, Allah'tan korkanlara bir yol gösterme ve öğüttür."[1] [1]. Âl-i İmrân sûresi(3), 138

5 ادْعُ إِلَی سَبیلِ رَبِّکَ بالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ
Vaazın Dindeki Yeri Kur'ân-ı Kerim, bir çok âyet-i kerimede öğüt olarak vasıflandırılmaktadır. Vaazın dindeki yerini anlatmak için bu yeter. ادْعُ إِلَی سَبیلِ رَبِّکَ بالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ " İnsanları rabbinin yoluna hikmet ve mev'iza -i hasene (güzel öğüt) ile davet et.."[1] âyeti de vaazın temel vasfının ne olması gerektiğini bildirmektedir: Mev'iza-i hasene... [1]. Nahl sûresi(16), 125

6 Dolayısıyla vaaz, sünnetullah'tır.
Vaazın Dindeki Yeri Bu demektir ki önce bize Allah, Kur'an-ı Kerim vasıtasıyla vaaz ediyor, öğüt veriyor. یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ Dolayısıyla vaaz, sünnetullah'tır. Sonra da Peygamber Efendimiz beşîr ve nezîr olarak Kur’an ve sünnetiyle evrensel planda öğütler vermiş, rehberlik etmiştir.

7 Kur'an hidâyet kitabıdır. Vaaz da hidâyet hitâbı olmalıdır.
Vaazın Dindeki Yeri Asırlar boyu uygulama da va’z u nasihat, irşat ve davet çizgisinde sürdürülmüştür. Kur'an hidâyet kitabıdır. Vaaz da hidâyet hitâbı olmalıdır. Vaaz, halkı din konusunda, daha doğru bir ifade ile din yönünden aydınlatmaktır. Bu sebeple vaazın değişmeyen mevzuu İslâm'dır.

8 III. Vaaz Planı Genel anlamda bir vaaz planı şöyle düşünülebilir:
1. Konunun gereği 2. Konunun dinî dayanakları 3. Konunun ağırlıklı şekilde işlenecek yönü 4. Konu etrafında belirtilmiş farklı görüş ve anlayışların değerlendirilmesi. 5. Muhtemel sorular ve cevapları. 6. Cemaatın konu hakkında sahip olması gereken asgarî düşünce, anlayış ve uygulama 7.Konunun önemli noktalarından oluşan bir özet ve bir-iki cümlelik dua

9 IV. Vaaz Hazırlamada Yararlanılacak Kaynaklar
Vaaza hazırlık safhasında yararlanılacak kaynaklar şöylece gruplandırılabilir: I.Kur’an, meal ve tefsir kitapları, II. Nadis kaynakları ve şerhleri III. Fıkıh, kelam, tasavvuf, Ahlak kaynakları; IV. Tarih,Siyer ve Menakıp Kitapları V. Genel Kültür Kitapları (şiir, fıkra, ata sözleri hikemiyât) VI.Ansiklopediler ve bilimsel araştırmalar VII.Yayımlanmış Hutbe ve vaaz kitapları

10 Kur’an, Meal ve Tefsir Kaynakları
Yukarıda gruplandırdığımz kaynakları şimdi sırasıyla müzâkere edelim. I. Kur’an-ı Kerîm, Meal ve Tefsir Kaynakları: A. Kur’an Mu’cemi ve âyetlerin tespiti 1.el-Mu’cemü’l-müfehres li elfâzı’l- Kur’anı’ı-Kerîm’den konu ile ilgili ayetlerin tespit ve seçimi 2.Seçilen âyetlerin okunaklı bir yazı ile harekeli olarak, sûre adı, sıra numarası ve âyetnumarası ile birlikte yazımı

11 Kur’an, Meal ve Tefsir Kaynakları
B. Seçilen âyetlerin meallendirilmesi 1. Âyetleri önce kendimiz meâllendirip yazmalıyız. 2. Elimizde mevcut uzmanlarınca (tefsirciler) tarafından hazırlanmış meallerle karşılaştırıp nihâî meali kaydetmeliyiz. C. En az bir rivayet ve bir dirayet tefsirinden âyetlerin yorumu okunup notlar alınmalı Rivâyet: Taberi, İbn Kesir ve Kurtubî Dirâyet: Tefsir-i kebîr, Elmalılı, Şevkânî, Nesefî

12 Kur’an, Meal ve Tefsir Kaynakları
D. Seyyid Kutup, Mevdûdi, Şifa Tefsiri, Kur’an Yolu gibi modern tefsirlerden de âyetlerin yorumu okunmalı. (Hülâsatü’l-beyan ve Ruhu’l-beyân gibi tefsirlere de müracaat edilebilir.)

13 Hadis Kaynakları ve Şerhleri
İslâmda tebliğin sünnet verilerinden uzak kalması mümkün değildir. Çünkü onun "tebliğ" olmasının ana şartı budur. Ancak bu kaynağın usulüne uygun yani doğru ve sağlıklı olarak kullanılması her şeyden önceliklidir. Çünkü doğru bir kaynağın yanlış kullanılması, o kaynağın hiç kullanılmamasından daha büyük sıkıntılara vesile olabilir.

14 Hadis Kaynakları ve Şerhleri
Sevgili Peygamberimiz mübelliğ, muallim ve müzekkirdir. Ashâb-ı kirâm, Hz. Peygamber'in irşat ve sohbetleriyle yetişmiş ve olgunlaşmışlardır. Bu tarihî bir gerçektir.

15 Hadis Kaynakları ve Şerhleri
Peygamberimiz'in öneri, tesbit, teşvik, uyarı ve tehdidlerini bizlere ulaştıran metinler, çoğunlukla Hadîs kitaplarımızdadır. Böyle olunca, günün müslümanlarına Dînî Hitâbet alanında hizmet verecek olanların sünnet kaynaklarına, özellikle Hadîs kitaplarına başvurmadan bu hizmeti başarı ile sürdürmelerinin mümkün olmadığı kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.

16 Hadis Kaynakları ve Şerhleri
Etkisi denenmiş ve kesinleşmiş olan sünnete ait bilgi ve belgeler, hiç şüphesiz İslâm dâveti, eğitim-öğretimi ve tebliğiyle meşgul olanların sürekli olarak başvurmaları gerekli belgelerdir

17 Hadis Kaynakları ve Şerhleri
Sünnet; kalp ve gönülleri yumuşatacak, gayret ve himmetleri canlandıracak, gâfilleri uyaracak, etkili delillere, özlü sözlere, ibret dolu misallere, eğitici kıssalara ve engin hikmetlere sahiptir.

18 Hadis Kaynakları ve Şerhleri
Hadîsten delil getirilirken güvenilir kaynaklara baş vurmak; dâveti zayıf ve uydurma sözlerden arındırmak gerekir. Bazı sözlerin Hadîs diye meşhur olması, dillerde dolaşması hatta bazı kitaplara geçmiş olması asla dâvetçiyi aldatmamalıdır.

19 Hadis Kaynakları ve Şerhleri
Bu sorumluluğun gereğini yerine getirebilmek için, öncelikle Hadîs kaynakları hakkında sağlıklı ve yeterli bir bilgiye sahip olmak lâzımdır. Sonra da her Hadîsin sıhhat derecesini tespite yarayan ölçüleri bilmek gerekmektedir. En azından bu konularda kendisinden güvenle faydalanılabilecek eserler tanınmalıdır.

20 Bir zaafımız Hatip ve vâizlerin genellikle, güvenilir bir senedi olup olmadığına bakmaksızın, halka câzip geleceğini düşündükleri sözleri kullanma eğiliminde oldukları bilinmektedir. İtiraf etmek gerekir ki bu tür bir eğilim, bu mesleğin en büyük zaafı ve zararı çok yaygın olan yönüdür. Halkımızın ifadesiyle "ipe sapa gelmez", cinsten garip sözleri, hiç bir sıhhat kaygısı taşımadan bol bol kullanmak, hatip ve vaizleri halk nezdinde meşhur etse de Hak nezdinde büyük sorumluluk içinde bırakacağı açıktır. Çünkü bu, kendi görevlileri eliyle dinin, dînî bilincin ve dînî yaşayışın yozlaştırılması demektir

21 Bir zaafımız Öte yandan toplumda nasıl haram para helâl parayı defederse, asılsız ve uydurma sözler de sahih ve güvenilir sünnet bilgilerinin yer etmesine mâni olur. Birtakım ölçüsüzlüklerin din adına kafa ve gönüllerde yerleşmesine vesile olur. Bir yerleşti mi bunların bir daha sökülüp atılması ise son derece zorlaşır, hatta imkansız hale gelir.

22 Sahih hadislerle yetinmek
Hitâbet ve dâvet hizmetlerine yetecek kadar sahih-hasen hadis vardır. Zayıf hadislerin kullanılmasında son derece dikkatli olmak gerekir.

23 Sahih hadislerle yetinmek
Terğîb ve terhîb (teşvik ve tehdid) için ya da amellerin faziletleri gibi konularda zayıf hadis kullanımına müsamaha gösterilmiştir diye, bunca sahih ve hasen hadisler varken sürekli zayıf hadîs kaynaklarından yararlanmaya kalkmak, hatip ve vaizlerin sahip olması gereken dînî ve meslekî sorumluluk bilinci, olgunluğu ve uygulamasıyla asla bağdaşmaz.

24 Sahih hadislerle yetinmek
Sahih Hadîsler bile belli bir seçime tâbi tutularak kullanılacaktır. Bu aslâ bir sansür uygulaması değil, hitâbet ve irşat mesleğinin hizmet önceliklerine sahip çıkılması demektir.

25 Sahih hadis kaynakları
Hadîs kitaplarının ilk sırasında hiç kuşkusuz, Sahihân veya Sahihayn diye bilinen Buhârî ve Müslim'in el-Cami'ü's-sahih[1] adını taşıyan eserleri yer alır. Bu iki Hadîs kitabı asırlardır müslümanlar tarafından sünnet konusunda büyük bir güven ve itimatla başvuru kaynağı olarak kullanılmıştır. [1]. Bu iki eser hakkında geniş bilgi için bk. İ.L. Çakan, Hadis Edebiyâtı, s (4. baskı); M.Y.Kandemir, "el-Câmiü's-sahih", DİA, VII,

26 Sahih hadis kaynakları
Diyanet İşleri Başkanlığınca Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi adıyla, kılavuzuyla birlikte on üç cilt halinde yayınlanmış olan tercüme ve şerh, Buhârî'den seçilmiş 2189 Hadîsi ihtiva etmektedir. Bu şerh, -dikkatlice okunup anlaşılması halinde- hatip ve vâizlerimiz için doyurucu bilgiler hazinesi durumundadır

27 Sahih hadis kaynakları
Müslim'in Sahih'i merhum Ahmet Davudoğlu tarafından hem tercüme hem de şerh edilmiştir. Davudoğlu'nun tercüme ve şerhi, hem Hadîs kitabı özelliklerini yansıtması hem de anlaşılır ve doyurucu açıklamalar ihtiva etmesi dolayısıyla Hitâbet ve vaaz hizmetlerinde tercih edilmelidir. Bu tercüme ve şerh için yayınevinin hazırlattığı fihrist cildinin ne yazık ki hiç bir kolaylaştırıcı özelliği bulunmamaktadır. Necdet Arman tarafından hazırlanmış olan "Çok Yönlü Fihrist" ten yararlanmak gerekmektedir.

28 Hadis kaynakları Sünen-i erbaa diye tanınan, Ebû Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbni Mâce'ye ait dört Hadîs kitabı hem aslî şekilleriyle hem de tercüme ve şerhleriyle (Arapça-Türkçe) yayınlanmıştır. Bunlara İmam Mâlik'in Muvatta'ını ve Dârimî'nin Sünen'ini de ilave edebiliriz.[1] [1]. Bu ve benzeri hadis kaynaklarını ve bunların muteber şerhlerini geniş bir şekilde tanımak isteyenler, "Hadis Edebiyatı" adlı kitabımıza müracaat etmelidirler.

29 Hadis kaynakları Şah Veliyyullah ed-Dihlevî‘ye göre itibar ve güvenilirlik bakımından Hadîs kitaplarının bir ve ikinci tabakalarını teşkil eden ve her birinin Türkçe’ye tercümeleri bulunan bu temel Hadîs kaynakları,ülkemizde yürütülecek vaaz ve irşad faaliyetleri ve diğer din hizmetleri için yeterli ve güvenilir eserlerdir.

30 Vaaz Hazırlamada kullanılmış ve kullanılabilir Hadis kaynakları
A. el-CÂMİ'Ü'S-SAĞÎR B. TEYSÎRÜ'L-VÜSÛL C. et-TERĞÎB VE'T-TERHÎB D. RİYÂZÜ'S-SÂLİHÎN E. MİŞKÂTÜ'L-MESÂBÎH F. et-TÂCÜ'L-CÂMİ'

31 Özet Teysîru'l-vusul, ve Mişkât, konuları alfabetik olarak ihtivâ ettikleri için, et-Tac ilk iki kısmı fıkıh kitapları tertibi içinde olduğundan; et-Tergîb ve't-terhib işlediği her konunun önce teşvik sonra korkutma yönlerine dair hadîsler içerdiği için; el-Câmiu's-sağîr ilk kelimelerine göre alfabetik olarak hadîsleri sıralaması itibariyle ve Riyâzu's-sâlihin de konuları âyetler ve hadîslerle işlediği için hitâbet ve irşat hizmetlerinde büyük kolaylıklar sağlayan özelliklere sahiptir. Dînî Hitâbette en azından bu kitaplardan bir veya bir kaç tanesine baş vurmak gerekir.

32 Vaaz Hazırlamada kullanılabilecek Hadis kaynakları
A. el-EDEBÜ'L-MÜFRED B. MESÂBÎHÜ'S-SÜNNE C. CÂMİÜ'L-USÛL Lİ EHÂDÎSİ'R-RESÛL D. el-EZKÂR

33 El Altında bulunması gerekli iki kitap
Hadis Diye Dillerde Dolaşan Ve Hadis Diye Uydurulmuş Sözlerle İlgili Kitaplar: A. KEŞFÜ'L-HAFÂ B. el-MEVZÛÂTÜ'L-KÜBRÂ

34 Netice Buraya kadar tanıttığımız hadîs kitapları, her hatip ve vâizin asgarî düzeyde sahip olması ve kullanması gerekli eserlerdir. Aynı nitelikleri taşıyan daha bir çok hadîs kitabı bulunmaktadır. Bunların her birini güvenle kullanabilmek için hadîs, sünnet ve hadîs kaynakları hakkında yeterli bilgi ve kullanım pratiğine sahip olmak şarttır. Başarı, hadîs kaynaklarından yararlanma oranına bağlıdır.

35 III. Fıkıh, Kelam, Tasavvuf kaynakları
Vaazın muhataplarına göre (mezhebi açıdan) 4 mezhebin fıkhıyla ilgili bir fıkıh kitabı tercih edilmeli İlmihal kitapları da ihmal edilmemeli Hüccetüllahı’l-bâliğa gibi hikmet-i teşri ile ilgili kitaplar görülmeli Ehl-i sünnet akaidi ile ilgili esereler Zühd ü takva ve ahlak kaynakları (İhyâ, Kimyay-ıSaadet, Mesnevi v.b.)

36 IV. Tarih-Siyer ve Menâkıp Kitapları
İslâm Tarihi (M.Asım Köksal) İslâm Peygamberi (M. Hamidullah) Zâdü’l-me’âd Şifay-ı şerif Siret Ansiklopedisi Hayatü’s-sahâbe

37 Son söz: Üç Kitaplık Bir Anı
İmam-Hatip'te öğrenci olduğum yıllarda bir hocam "Elmalı'nın tefsiri, A.Naim ve K. Miras'ın Tecrid Terceme ve şerhi Âkif'in Safahat'ı benim kütüphanem olarak yeter" demişti. O zaman hayretle karşıladığım bu söz, pek az şeye razı olmak gibi gözükmüştü bana. Ancak günümüzde bu üç eseri okuyup anlayan kimsenin yeterli din kültürü almış olacağı kanaatine ben de sahip bulunmaktayım.

38 Sabırla dinlediğiniz için teşekkür eder, üstün başarılar dilerim.
Selam Sabırla dinlediğiniz için teşekkür eder, üstün başarılar dilerim. Ve’s-selâmü aleyküm

Yazı kaynağı : slideplayer.biz.tr

Page 28 - Hitabet ve Mesleki Uygulama 3. Ünite

Yazı kaynağı : dogm.eba.gov.tr

Vaaz Hazırlama ve Sunma Teknikleri

VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA TEKNİKLERİ

Müslümanlara çeşitli zamanlarda ve mekânlarda çeşitli şekillerde nasihatlerde bulunup, onları iyiliğe, güzelliğe teşvik etmek, kötülüklere karşı ikaz etmek, Allahın nimetleri karşısında onlardaki şükür duygusunu geliştirmektir.

VAİZ;
Topluca ibadet edilen yerlerde ve özelliklerde Camilerde cemaati dini  yönden aydınlatmak amacıyla, ibadet öncesi ve sonrasında kürsüden öğütler veren Din Görevlisidir.

ادْعُ إِلِی سَبیلِ رَبِّکَ بالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادلْهُم بالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بمَن ضَلَّ عَن سَبیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بالْمُهْتَدین

فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَعِظْهُمْ وَقُل لَّهُمْ فِی أَنفُسهِمْ قَوْلاً بَلِیغًا

Beliğ müessir söz söyle

Zikr (hatırlamak), Tekvir27,

Zikra (Uyarı), Müddessir 31,

Tezkire (İkaz, öğüt), Tâhâ 2-3, Gâşiye 21-22, Zâriyât 55,

Nasihat (Öğüt, dürüst samimi)

Tavsiye (birini hayırlı bir iş yapmaya teşvik)

VAAZ HAZIRLAMADA TEMEL İLKE

1.Bilgilendirmeyi ve bilinçlendirmeyi amaçlamak

2. Hikmet yanlısı olmak (Nahl 16/125)

3. Öğütle inandırmaya ve yönlendirmeye çalışmak

4. Konularda çeşitliliğe önem vermek (iman, ibadet, ahlâk ve sosyal ilişkiler)

5. Gerektiği yerde aşırıya kaçmadan duygulandırmak, heyecanlandırmak

6. Şefkat ve merhamet duygusunu güçlendirmeye çalışmak (Tevbe 9/128)

7. Toplumda birlik, beraberlik, sevgi, saygı ve hoşgörü duygularını pekiştirmeyi amaçlamak

8. Vahye bağlı kalarak gelişime açık olmak

9. Güncelliği gözetmek

10. Kolaylaştırıcı ve özendirici fikirlere öncelik vermek,

11. Müjdeleme ve uyarma arasındaki dengeyi gözetmek

12. Konuyla ilgili kaynaklarda seçiciliğe ve çeşitliliğe önem vermek

13. Toplumun dinî ve sosyo-kültürel yapısını gözetme

14. Dinî konuları diğer bilimlerle ilişkilendirmek

15. Kur’an ve sünnet ışığında değer üretmek

16. Süreye riayet etmek

VAAZ HAZIRLAMA AŞAMALARI

Konu seçimi

Plan

Bilgi toplama

Bilgileri düzenleyip harmanlama

Hazırlama

Kontrol etme

VAAZIN YAPILDIĞI YER

- Cuma vaazı

-Bayram vaazı

-Kandil günleri

-Hafta sonu

-Nişan, düğün, taziye vb. anlar

-İlçe pazarı günü

VAAZ PLANI

Dua

Konunun takdimi (Konunun önemini vurgulayacak birkaç cümle)

 Konuyla ilgili ayet, hadis, olay, gazete veya televizyon haberi, nüzul sebebi veya vürud sebebi vb.

Ayet ve Hadis yorumları, açıklayıcı bilgiler, şiirler, hikayeler, örnek olaylar, güncellemeler, cemaate soru ve cevaplar, hatıra ve gözlemler vs.

Kısa özet, ana mesaj, öğütler, dua ve temenniler, bitiriş, Fatiha..

VAZIN HAZIRLANIŞI

Konu saha önceden tesbit edilmelidir.

1. Kaynakları belirleme

- Konuyla ilgili ayet ve hadisleri bulmak için mu’cemler, internet arama siteleri

- Tefsir ve hadis kitapları

- Siyer kitapları

- İlgili başka kaynaklar

- İslam ansk. Maddesi

- makaleler

2. Kaynaklardan not alma (fişleme)

3. Kompozisyon

4. Kontrol ve egzersiz yapma

İYİ HAZIRLANMIŞ BİR VAAZ

Konu günceldir.

Eğitici mesajlar içerir.

Dil ve üslup yönünden akıcı ve anlaşılabilirdir.

Sunuş irticalidir.

Hatip gösterişten uzak ve mütevazidir.

Hatip güvenilir ve söylenen fikirler delillere dayalıdır.

Göz iletişimi ve cemaat hâkimiyeti vardır.

Ayet ve hadisler, mealleriyle birlikte düzgün okunur

Üslup ikna edici, sevdirici ve yumuşaktır. (Nahl 16/125; Al-i İmran 3/159)

Hatip kolaylaştırıcı ve yapıcıdır.

Seçilen örnekler uygulanabilir ve günceldir.

Konu bütünlüğü korunmuştur.

Üslup akıcıdır.

Fikirler ayırıcı ve bölücü değil, birleştiricidir.

Hakaret ve aşağılama söz konusu değildir.

Cemaatin eğitim ve kültür düzeyine uygundur.

Süreye riayet edilir.

Bidat, hurafe ve israiliyat olmamalıdır.

Yazı kaynağı : www.insanveislam.org

Yorumların yanıtı sitenin aşağı kısmında

Ali : bilmiyorum, keşke arkadaşlar yorumlarda yanıt versinler.