yahudi inancında yom kippur hangisi için kutlanır
yahudi inancında yom kippur hangisi için kutlanır Ne90'dan bulabilirsiniz
Yahudilerin Yom Kipur Bayramı kutlu olsun! - bianet
*Fotoğraf: Türk Yahudi Toplumu Twitter hesabı
*Kaynak: Şalom
Yahudilerin en önemli bayramı Yom Kipur bugün (15 Eylül) gün batımıyla başlayacak ve yarın (16 Eylül) yıldızlar çıkınca sona erecek.
Roş Aşana'dan sekiz gün sonraya denk gelen ve Yahudilikteki On Pişmanlık Günü'nü (Yamin Nora'im) tamamlayan Yom Kipur'da ruhlar arındırılıyor ve geçmiş yılın günahları için Tanrı'dan af dileniyor. Yahudi toplumu, bu kutsal gün süresince çalışmaz, oruç tutar ve sinagoga gider.
Yom Kipur'un özelliği ne?
İbrani takvimi içinde yer alan en kutsal gün olan Yom Kipur, genellikle "Şabatların Şabatı" diye anılır. Roş Aşana ile birlikte "Yüce Kutsal Günler" (Yamim Noraim) kapsamına girer. Yom Kipur'da sadece Tanrı'ya karşı işlenmiş günahlar affolur; başkalarına karşı işlenenler değil. Kişiye yapılan günahlardan kurtulmak için önce öbür kişiden özür dileyip yanlışları düzeltme yolu aranır. Bu, Yom Kipur'dan önce yapılmalıdır.
Yom Kipur'da aynı Şabat gününde olduğu gibi hiçbir iş yapılmaz. Yahudiler o gün yemek yemez ve su dahil hiçbir şey içmez. Bu, 25 saatlik bir oruçtur.
Yahudiler Kipur günü beş fiziksel aktiviteden kendini uzaklaştırır: Yemek ve içmek, yıkanmak, cilde krem veya losyon sürmek, cinsel ilişkiye girmek ve deri ayakkabı giymek.
Bu bayramın büyük bölümünü sinagogda dua ederek geçiren Yahudi toplumu, gün boyunca saflığı simgeleyen beyaz giysiler giyer. Bazı erkekler ise ölülerin birlikte gömüldüğü uzun beyaz gömlek (kitel) giyerler.
Kısa kısa Yom Kipur
Geleneksel Yom Kipur hazırlıkları: Eylül ayından itibaren daha yoğun olarak yapılan teşuva (Tanrı'ya, kişinin içindeki Tanrısal kıvılcıma dönmesi), tefila (Tanrı ile birleşme, Tanrı'ya bağlanma), tsedaka (Tanrı'nın hediyelerini adaletle dağıtması) daha da artırılır.
Kapara: Yom Kipur'dan önceki günlerde yapılan kapara adetinde canlı bir tavuk ya da bir miktar para, insanın başının üstünde döndürülüp kapara duası edilerek kefaret olarak ilan edilir.
Bayram mumları: 9 Tişri (bu yıl 15 Eylül Çarşamba) güneş batmadan önce bayram şerefine mumlar yakılır. Bayram mumları yakılmadan yemek ve sonrasında çay kahve bitmiş olmalıdır. Mumlar yakıldıktan sonra şu dua söylenir: "Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik ner şel Yom Hakipurim/ Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bize Yom Kipur mumlarını yakma mitsvasını veren, Evren'in Efendisi Tanrı'mız, Sen Mübareksin."
Çocukların kutsanması: Anne ve babalar, Yom Kipur'da sinagoga gitmeden önce çocuklarının başının üzerine ellerini koyarak onları kutsar ve onlar için güzel dileklerle dua eder.
Kal Nidre: Bu duayla yıl içinde Tanrı'ya yapılacağı vaat edilen ve Tanrı'ya verilen ancak gerçekleştirilemeyen sözlerin iptali istenir. Kal Nidre duası, insanlara verilmiş sözleri kapsamaz.
Şema: Yahudiler Erev Yom Kipur Arvit duasında, her sabah ve akşam Şema duasında içlerinden söyledikleri "Baruh şem kevod malhuto leolam vaed" kısmını o akşam yüksek sesle söyler.
(DŞ)
Yazı kaynağı : m.bianet.org
Yom Kippur
Yom Kippur (İbranice: יוֹם כִּיפּוּר, romanize: Yom Kipur, IPA: [ˈjom kiˈpuʁ], lit. "Kefaret Günü"; çoğulu יוֹם כִּיפּוּרים, romanize: Yom Hakipurim), Yahudiliğin en mukaddes bayramıdır. Var olan şahsi günahlar için Yahudiler tarafından oruç tutularak tövbeler edilir. Gregoryen takvimine göre hesaplandığında Eylül veya Ekim aylarının farklı günlerine denk gelir.
Yom Kippur'dan önce gerçekleşen ve iki gün süren İbrani takviminin Yeniyıl kutlaması ile birlikte devam eder. Yahudiliğe göre Tanrı, Roş Haşanah'da insanların kader kitaplarını açar ve Yom Kipur'da karar alıp kitapları kapatır. Pişmanlık Günleri'nde, davranışlarını gözden geçirir ve Tanrı'ya yaptığı yanlışlar (bein adam leMakom) ve diğer insanlara karşı yaptığı yanlışlar için (bein adam lehavero) af diler. Gün boyunca toplu olarak insanlar tövbe eder ve Yom Kipur sonunda kişiler kendilerini arınmış olarak hisseder. Yom Kipur ayinleri çeşitli farklılıklara sahiptir. Bunların birincisi, ayin sayısıdır. Diğer kutsal günlerin aksine (ki bugünlerde üç ve Şabat'ta dört ayin vardır; Akşam Ma'ariv – Öğle; Minha ve Sabah; Şahrit) Yom Kipur'da beş adet ayin vardır. Ayinler de ayrıca toplu günah çıkarma (Vidui) merasimleri de vardır.
Yahudi Kutsal günleri arasında en kutsalı olmasından dolayı, birçok Yahudi tarafından takip edilir. Birçoğu için Yom Kipur, yıl içinde sinagoga uğradıkları tek gündür.[1] Bu nedenle Yom Kipur günlerinde sinagoglar çok kalabalık olur.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
İbranice "Yom" gün demektir. "Kipur" ise günah ve saklamak gibi anlamlara sahiptir, böylece kefaret verme olarak anlaşılır. Bu nedenle, Yom Kipur, "Kefaret Günü" demektir.
Dini Adetler[değiştir | kaynağı değiştir]
Önceki gün[değiştir | kaynağı değiştir]
Kefaret günü arifesi (Erev Yom Kippur), Yom Kipur'dan önceki gündür. Tişri ayının dokuzuncu gününe denk gelir. Arife günü, iki özel yemekle, yardımlar vererek ve diğer insanlardan af dileyerek geçer [2].
Genel Adetler[değiştir | kaynağı değiştir]
Levililer 16:29 bu kutsal günün, 7. ayın onuncu gününde, kefaret günü olarak kabul edilmesini emretmiştir. bugünü Şabatların Şabatı olarak adlandırmıştır.[3] Yom Kipur'un bir dinlenme günü olmasını kanunlaştırmıştır.
Yom Kipur'daki adetler:
Bu adetlerle birlikte insanın, "cennet bahçesinden kovulmadan" önceki saf haline döndüğüne inanılır [4] ve bu Yom Kipur'un ana amacıdır. Uzak durulan bu unsurlarla vücut rahat olmayan bir duruma girer ama hâlâ hayattadır. Ruh, vücuttaki tek hayat kaynağı olur. Adetlerle birlikte hissedilen acı, diğer insanların hissettiği acılardan anlamayı sağlar. Bu yasakların asıl sebeplerinden biridir.
Yiyecek ve içeceklerden tamamen uzak durma, gün batımından 20 dakika önce başlar (tosefet Yom Kippur) ve diğer gün, akşamüzeri sona erer. Bütün sağlıklı yetişkinlerin orucu tutmaları şart olmakla birlikte, belirli sağlık sorunları olan yetişkinler orucu tutmayabilirler.
Bütün Yahudi Kutsal günleri, bir kutlama yemeğine sahiptir ama Yom Kipur'da oruç ibadeti bulunduğundan, Yemek, oruç başlamadan önce, Öğle ayininden (Minha) sonra yenir. Beyaz giyinmek Yom Kipur'da kişinin saflığını sembolize eder. Tanrı'dan af dilemek için;
Arife[değiştir | kaynağı değiştir]
Yom Kipur arifesinin gün batımı öncesinde ayine katılacaklar sinagogda toplanır. Sanduka açılır ve iki kişi Tevrat parşömenlerini çıkarıp Hazan'ın iki yanında yer alır. Bu kişiler İbranice okumaya başlar:
"Cennet ve Dünya mahkemesinde, Tanrı'nın izni ve bu kutsal cemaatin izniyle, günah işleyenlerle dua etmeyi mubah sayıyoruz." Koro şefi, Kol Nidre (İbranice: כל נדרי) duasını Aramice (İbranice değil) okumaya başlar. Duanın adı, açılış kelimelerinden gelir "bütün yeminler": "Bu ve gelecek Yom Kipur arasında edeceğimiz yeminler ve vereceğimiz sözleri topluca terk ediyoruz. Hepsi terk edilmiş ve uzak durulmuş olsun. Bütün kişisel yeminlerimiz ve adanmalarımız yok sayılsın."
Bunun üzerine, ayin lideri ve cemaat ayağa kalkar ve "Bütün İsrail halkı, yanlışlarda olan insanlar da dâhil olmak üzere affedilsin" der. Tevrat parşömenleri yerlerine konulur ve Yom Kipur akşam ayini başlar.
Ayinler[değiştir | kaynağı değiştir]
Birçok evli erkek, genelde evlendikleri gün giydikleri, kittel adlı röpdeşambır benzeri beyaz elbiseler giyer[5]. Ayrıca, sabah dualarında giyilen tallit giyilir [6]. Ayin, Kol Nidre duasıyla başlar. Bu dua günbatımından önce başlayıp akşam ayiniyle devam eder. Yom Kipur'da birçok tövbe duası okunur (Selihot). Öğle duası (minha) Yunus kitabının okunmasıyla devam eder. Bu kitap Tanrı'nın ne kadar bağışlayıcı olduğu temasına sahiptir.
Ayin Ne'ila adlı bitirme duasıyla sona erer, ardından "dua kapıları kapanır". Yom kipur, Şema'nın okunması ve şofar üflemeyle biter [7]. Bu orucun bitişini işaret eder [6].
Avodah: Tapınak ayinlerini hatırlamak[değiştir | kaynağı değiştir]
Yom Kipur ayinlerinin bir özelliği de, Kudüs Tapınağı zamanında yapılan kurban ayinlerini hatırlatacak okumalardır. Bu kurban ayinleri (Korbanot), Romalılar tarafından İkinci Tapınağın yıkılmasından beri yaklaşık 2000 yıldır gerçekleşmemektedir. Avodah'nın ana kısmı, üç bölmelik, birinci tapınak dönemindeki kefaret günlerini anlatan kısımlarıdır.
Yom Kipur tarihleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Yom Kipur, her yıl Tişri ayının 10. gününe denk gelir ve bugün Roş Aşana'dan 9 gün sonradır. Gregoryen takvime göre, en erken Yom Kipur günü Eylül ayının 14'üne denk gelir. En geç Yom Kipur günü ise Kasım ayının 14'ü olur. Gregoryen Takvime göre önümüzdeki yıllara ait Yom Kipur günleri:
Tevrat'ta[değiştir | kaynağı değiştir]
Tevrat'ta bugün, Yom HaKippurim (יוֹם הַכִּפּוּרִים) diye anılır[3] ve Yom Kipur'da çalışmayı ve yemek yemeği yasaklar. Yom Kipur'daki kurallar Tevrat'ta 3 farklı pasajla anlatılır:
İsrail'de Yom Kipur[değiştir | kaynağı değiştir]
Yom Kipur, günümüz İsrail devletinde resmî tatildir. Radyo ve televizyon yayınları durmaktadır, havaalanları kapalıdır ve toplu taşıma araçları çalışmaz. Bütün dükkânlar ve işyerleri kapalıdır. Sadece 1973'te (Yom Kippur Savaşı), hava saldırısı alarmı sesi duyuldu ve radyolar halka, Mısır ve Suriye tarafından gerçekleşen bu saldırıyı haber vermek için çalıştılar. Oruç tutulduğundan, toplu alanlarda yiyecek yemek ve motorlu taşıt kullanmak hoş karşılanmamaktadır. Bu iki durum için yasadışı olduklarına dair kurallar yoktur ama halk tarafından oturmuş adetlere göre kaba algılanırlar. Acil durumlarda bu algı farklılaşır.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Yazı kaynağı : tr.wikipedia.org
Türk Yahudi Toplumu - Musevi Dini Bayramları ve Kutsal Günleri
Musevi dini bayramları ve kutsal günleriyle Musevi dinine ilişkin öteki anma, kutlama ve oruç günleri İbrani Takvimi esasına göre düzenlenmiş olup bu takvime göre her yıl aynı tarihte ve dolayısıyla aynı mevsim içinde kutlana gelmektedir.
Musevi inanç disiplininin temel kutsal günü "Şabat"tır. İbrani Takvimine göre Pazar günüyle başlayan haftanın 7.günü "Şabat"; tanrısal irade uyarınca kutsal kılınan bir gün olarak, bireyin dünyasal kaygılarına ara verip ibadet ve Tevrat tetkikleri yoluyla kendini Tanrı'ya özgürleştirmesinin ve maneviyatını güçlendirmesinin beklendiği bir gündür. "Şabat" günü fiziki güç harcanacak herhangi bir iş yapılması dinen yasaklanmış olup, bu günün kendine özgü koşullar altında yaşanması esastır. "Şabat" koşulları Cuma günü gün batımıyla başlayıp, cumartesi günü gün batımı sonrasına kadar devam eder.
Bunun dışında her takvim ayının ilk günü kimi ayların son gününden başlamak üzere "Ay Başlangıcı" olarak kutlanır. Bu günlerde sıradan günlerdeki ibadete ek olarak özel dualar yapılıp girmekte olan yeni ay için iyi dileklerde bulunulur.
Buna göre İbrani takvimine takvime uygun sırasıyla:
ROŞ AŞANA: Takvim yılının ilk ayı olan Tişri ayının ilk ve ikinci günleri "Roş Aşana/Yılbaşı" olarak özel bir öneme sahiptir. Bu günler, Musevi inançlısının geçmiş olan yıla ilişkin olarak yaşamını gözden geçirmesinin, yanlışlarının bilincine ulaşarak bunları gelecekte yinelememe iradesini gösterip davranışlarını olgunlaştırmasının, işlediği günahların bağışlanması adına tanrıya yakarmasının ve başlamakta olan yıl için; kendisi, yakın ve uzak çevresi ve nihayet insanlık ve dünya için iyilik ve hayır dileklerinde bulunmasının beklendiği günlerdir.
TSOM GEDALYA: Tişri ayının 3. günü "Tsom Gedalya" olarak bilinen oruç tutma günüdür. Gedalya adlı bir liderin suikasta uğraması sonucu Musevi inançlılar için kutsal kent olarak tanımlanan Yeruşalayim'in Babil orduları tarafından bütünüyle yıkılmasının anısına oruç tutulur.
YOM KİPUR: 10 Tişri günü "Yom Kipur" olarak Musevi inançlıları için çok büyük bir önem taşır. Bu günde özel olarak düzenlenmiş bulunan dualarla sinagoglarda Tanrı'ya yakarılarak günahların bağışlanması için dua edilir. Yom Kipur Musevi bireyin bir yandan olumsuz davranışlarda bulundukları hemcinslerinden özür dileyerek kendilerini bağışlattıkları, bir başka yandan da Tanrı'ya karşı geldikleri için O'nun merhametine ve bağışlayıcılığına sığındıkları bir gündür.
SUKOT: Tişri ayının 15. günü başlayan ve "Çardaklar Bayramı" olarak da bilinen adıyla; Sukot; Musevi inançlıların, kırk yıl boyunca göçebe olarak yaşadıkları çölde çardaklar altında barınmalarını anma ve bu dönem içinde gördükleri Tanrısal korumaya bir kez daha şükretme adına kutladıkları bir bayramdır. "Sukot" birtakım meyvelerle bağ ürünleri ve zeytinlerin olgunlaşması dönemine de rastladığı için "Hag Aasif/Hasat Bayramı" olarak da anılır.
HANUKA: Kislev ayının 25. günü kutlanmaya başlanan "Hanuka" 8 gün sürer. Musevi inançlıların, Selefkilere karşı ayaklanmalarının anısına 8 gün boyunca ve sayısı her gün bir adet artırılarak yakılan mumlarla kutlanan "Hanuka" bu niteliğiyle "Hag Ameorot/Işıklar Bayramı" adıyla da bilinir.
ASARA BETEVET ORUCU: Nebukadnetsar kumandasındaki Babil ordularının Musevilerce kutsal sayılan Yeruşalayim kentini kuşatması anısına Tevet ayının 10. günü tutulan bu oruç, bir matem orucudur.
TU BİŞVAT: Şevat ayının 15. günü kutlanan "Tu Bişvat", ülkelerinde yaşarken tipik bir tarım toplumu olarak tanımlanan Musevilerin doğayla uyumlarının kanıtı olarak dinsel/geleneksel bir nitelik taşır. Bu bayramın bir diğer özelliği de günümüzde daha ziyade kırlık alanlara ağaç fidanları dikilerek kutlanmaya devam edilmekte oluşudur.
TAANİT ESTER: Adar ayının 13. günü tutulan "Taanit Ester, Pers ülkesindeki Musevi inançlıların soykırıma tabi tutulacaklarının açıklanmasından sonra girilen yeisle son çare olarak topluca tutulan orucun anısına her yıl tekrar edilmektedir.
PURİM: Bağlantılı olduğu "Taanit Ester"in hemen ertesi günü, Adar ayının 14. ve 15. günü kutlanan "Purim" tam anlamıyla neşeli bir bayramdır. Pers ülkesinde bulunan Musevi inançlıların sırf inançlarından ötürü acımasız bir soykırıma tabi tutulmalarının eşiğine gelmişken tanrısal bir mucize sonucu bundan kurtulmaları yanında bu soykırımı hazırlayanların Pers İmparatoru tarafından ölümle cezalandırılmaları anısına kutlanır.
TAANİT BEHOROT: İbrani takvimine göre 14 Nisan günü tutulan bir oruç olarak "Taanit Behorot" ilk doğanların orucu anlamına gelmekte ve tanrının Mısır ilk doğanlarına ölüm yağdırması sırasında İbrani ilk doğanlarını kayırması nedeniyle tanrıya şükretme amacıyla tutulmaktadır.
PESAH: İbrani takvimine göre Nisan ayının 15. günü kutlanmaya başlanan ve sekiz gün süren Pesah, ilk İbranilerin "İsrail Oğulları" kolunun Mısır köleliğinden tanrısal irade gereği kurtulmalarının yıldönümü olarak kutlanan ve Musevi inanç sistemiyle toplumsal yapılanmasının ekseni niteliğini taşıyan bir bayramdır.
Mısır'dan acil çıkış nedeniyle halkın hamurlarını mayalayamadan fırınlamak zorunda kalmış olmaları anısına Pesah bayramı süresinde sekiz gün boyunca mayalı hamur ürünleri yenmediği gibi bu tür gıda malzemelerinin ev ve çalışılan yerlerde bulundurulması dini kurallar gereğince men edilmiş bulunmaktadır.
LAG BAOMER: Musevi inançlıların ülkelerini işgal eden baskıcı pagan ordularına karşı başkaldırılarından biri olan Bar Kohba önderliğindeki Musevi inançlıların Roma İmparatorluğu ordularına karşı direnişlerinin zaferle sonuçlandığı günün anısına kutlanan Lag Baomer, aynı zamanda Musevi tarihinin en önemli uluları arasında sayılan Rabi Akiva'nın öğrencileri arasında baş gösteren veba salgınının aniden son bulmasının belli olduğu gündür.
Bir başka yönüyle Lag Baomer; Musevi gizemciliğinin en önemli kimliği olarak tanımlanan Ribi Şimon Bar Yohay'ın ölüm yıldönümüne rastlamaktadır. Ribi Şimon Bar Yohay ölümüyle ilgili olarak talebelerine yas tutmak yerine kutlamalara yer vermelerini vasiyet ettiğinden Lag Baomer Musevi takviminde buruk bir kutlama günü olarak tanımlanır.
ŞAVUOT: İbrani takvimine göre Sivan ayının 6. ve7. günleri kutlanan Şavuot bayramı tanrısal irade gereği "/Israil Oğullar"na Peygamber Moşe aracılığıyla Tevrat'ın omurgası niteliğindeki "On Emir"in verilişinin yıldönümü olarak kutlanır. İbranilerin Mısır köleliğinden kurtuluşlarından itibaren 7 haftalık sürenin tamamlanmasından itibaren kutlanan bu bayramın 7 haftalık döneme gönderme yapma adına "Haftalar Bayramı", kutlandığı dönemde ilk turfanda ürünlerin olgunlaşarak yenecek hale gelmesi nedeniyle de "Turfandalar Bayramı" olarak da bilinir.
Bir sevinç ve şükür bayramı olarak kutlanan Şavuot'ta süt ürünleri ve sütlü tatlılar yeme geleneği vardır.
ŞİVA ASAR BETAMUZ: Musevilerin yaşamakta oldukları kutsal toprakların, dönemin güçlü devleti olan Babil kuvvetleri tarafından kuşatılmış olmasının yıldönümü olan "Şiva Asar Betamuz", oruçla geçirilen bir yas günüdür.
TİŞA BEAV: MÖ. 586'da I. Mabedin Babil kuvvetleri tarafından, MS. 70'te de II. Mabedin Roma İmparatorluğu orduları tarafından yıkılması ve Musevi inançlıların 20 asır sürecek olan diaspora yaşamalarının başlangıcı da dahil olmak üzere, Musevi inançlıların tarihinde modern zamanlarda da sayıları pek fazla olan felaketlerin çakışmış bulunduğu tarih olan Tişa Beav, oruç tutma ve ibadetle geçirilen bir gündür.
Yusuf Altıntaş
Yazı kaynağı : www.turkyahudileri.com
Yorumların yanıtı sitenin aşağı kısmında
Ali : bilmiyorum, keşke arkadaşlar yorumlarda yanıt versinler.